شرکت تعاونی معمولا میان آشنایان و یا اعضای یک صنف با منافعی مشترک ایجاد میشود. این گونه شرکت ها از لحاظ فعالیت، عمدتا به دو گروه شرکت تعاونی تولیدی و مصرفی تقسیم می شوند. زمینه فعالیت آنها هم اغلب دامپروری و دامداری، کشاورزی، پرورش و صید آبزیان، ساخت و سازها در شهرها یا روستاها می‌باشد. یکی از اهداف مهم آنها نیز تأمین اجناس مصرفی زندگی است.
در ادامه این مقاله از فراپیام در مورد ویژگی های این شرکت، انواع و نیز قوانین مرتبط با معافیت های مالیاتی آنها توضیح خواهیم داد.
منظور از شرکت تعاونی چیست؟
شرکت تعاونی که اعضای آن نباید کمتر از ۷ نفر باشد، متشکل از اشخاص حقیقی و حقوقی بوده و به منظور برطرف نمودن نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اجتماعی و اقتصادی از طریق خودیاری و کمک متقابل اعضا ایجاد میشود. به عبارتی دیگر، این شرکت ها برای مدت زمان نامحدود و رفع نیازهای مشترک شرکاء و نیز بهبود وضع مادی و اجتماعی آنها تشکیل میشود.
شرکت های تعاونی عمدتا به منظور زیر تشکیل میشود:
- ارائه خدمات عمومی و هر نوع فعالیتی که به تولید محصولات کشاورزی و صنعتی مرتبط است؛
- تهیه و طبقه بندی؛
- نگهداری؛
- تبدیل و فروش محصولات؛
- تقسیم و ارائه هر نوع کالا و لوازم مورد زندگی؛
- مشارکت در عملیات ساختمانی و ساخت و ساز؛
- بیمه محصولات و حیوانات؛
- قبول نمایندگی موسسات و کارخانجات وابسته به فعالیت هایی که در بالا ذکر شدند.
شرکت تعاونی عمدتا به منظور فروش اجناس لازم برای مصارف زندگی (خواه اجناس را شرکاء ایجاد کرده و خواه خریداری نموده اند) و نیز تقسیم سود و ضرر میان شرکاء بنا به نسبت خرید هر یک از آنان تشکیل میشود.
مزایای تشکیل شرکت های تعاونی
- کمک به انجام معاملات و آماده سازی اراضی
- امکان واگذاری ۴۹ درصد از سهام به غیر از اعضا شرکت
- ارائه آموزش های تخصصی و عمومی
- اعطا یارانه ۲۰ درصدی حق بیمه کارفرما به شرکت تعاونی
انواع گرایش های شرکت تعاونی
شرکت های تعاونی عمدتا با گرایش های زیر ایجاد میشوند:
- عمرانی
- خدماتی
- معدنی
- کشاورزی
- صنعتی
- مسکن
- تأمین کننده نیاز تولید کنندگان
- حمل و نقل
- فرش دستباف
- خدمات تولیدی و توزیعی
- مصرف آموزشگاهی
- تأمین نیاز صنوف خدماتی
انواع شرکت های تعاونی
انواع شرکت های تعاونی در ایران به شرح زیر هستند:
– شرکت تعاونی تولید
شرکت تعاونی تولید به منظور اشتغال در اموری همچون کشاورزی، دامپروری و دامداری، عمران شهری و روستایی و عشایری، شیلات و … فعالیت می‌نمایند.
– شرکت تعاونی توزیع
این شرکت تعاونی در زمینه تهیه و توزیع کالا و نیز خدمات و مسکن فعالیت می‌کند.
شرکت های تعاونی از نظر عضویت نیز به گروه های زیر تقسیم میشوند:
– شرکت تعاونی عام
عضویت در شرکت تعاونی عام برای همه آزاد بوده و موسسین آن باید برای تأمین سرمایه خود، سهام شرکت را به عموم عرضه دارند. حداقل سرمایه مورد نیاز در اینجا نیز یکصد میلیون ریال می‌باشند.
– شرکت تعاونی خاص
عضویت در شرکت تعاونی خاص تنها برای برخی گروه ها مانند کارمندان یا کارگران آزاد می‌باشد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای تشکیل آن ده میلیون ریال است.
همچنین بخوانید : حسابداری شرکت ها چیست؟
– شرکت تعاونی بزرگ
همانطور که از نام این شرکت برمیآید، بیش از پانصد نفر در این شرکت تعاونی حضور دارند.
شرکت های تعاونی در نظام اقتصادی ایران با چه اهدافی تشکیل میشوند
شرکت های تعاونی در کشور ما با اهداف گوناگونی تشکیل میشوند:
- جلوگیری از انحصار احتکار تورم
- توسعه و گسترش مشارکت عمومی میان همه مردن
- جلوگیری از کارفرمایی مطلق دولت
- تأمین امکانات و بستری مناسب برای رسیدن به اشتغال کامل
- قرار گرفتن مدیریت و سرمایه در اختیار نیروی کار و رسیده به بهره مستقیم حاصل از تلاش ایشان
- قرار دادن ابزار کار در اختیار کسانی که توانایی فعالیت مربوطه را دارند اما وسائل مورد نیاز را در اختیار ندارند.
معافیت های مالیاتی شرکت های تعاونی
به طور کلی شرکت های تعاونی زیر از پرداخت مالیات معاف هستند:
– شرکت های تعاونی صیادان
– شرکت های تعاونی مصرف کارکنان موسسات دولتی
– شرکت های تعاونی مسکن کارکنان موسسات دولتی
– شرکت های تعاونی دانش آموزان و دانشجویان
– شرکت های تعاونی تولیدی روستایی البته به شرطی که ساکنین روستا در تعاونی حضور داشته باشند.
معافیت شرکت های تعاونی مصرف و مسکن کارکنان موسسات دولتی و غیر دولتی از مالیات، مشروط بر این است که منحصرا برای کارکنان یک موسسه تشکیل شده و تنها باید کالا و مسکن را برای اعضا تأمین کنند.
اگر اثبات شود که شرکت برای افرادی غیر از اعضا شرکت اقدام به تأمین کالا و مسکن نموده، علاوه بر اینکه مالیات به آن تعلق می‌گیرد. مشمول جریمه غیر قابل بخشش نیز خواهد شد که آن معادل پنجاه درصد مالیات است.
یکی دیگر از موارد این است: کسانی که در شرکت های تعاونی مسکن عضو میشوند باید در این هنگام فاقد مسکن باشند و اگر خلاف این مسئله به اثبات برسد، آن شخص نسبت به سهم خود از درآمد مشمول مالیات، از پرداخت مالیات معاف نخواهد بود.
در مورد شرکت های تعاونی تولیدی روستایی نیز همین موضوع صادق است. یعنی اعضا آن باید از ساکنین روستا باشند و اگر خلاف آن ثابت شود، آنها از مالیات معاف نخواهند بود. اگر هیئت مدیره شرکت های تعاونی روستایی فهرست اسامی اعضایی که در روستا ساکن نیستند را طی یک ماه به حوزه مالیاتی اطلاع ندهند، شرکت نمیتوانند از معافیت مالیاتی در آن سال استفاده نماید.
اگر پروانه اکتشاف از طرف وزارت معادن برای شرکت های تعاونی معدنی معادن بزرگ صادر شده باشد، برای مدت پنج سال و از تاریخی که معدن طبق آن گواهی آماده بهره برداری بوده است، از پرداخت مالیات معاف خواهند بود.
ماده ۱۳۳ و معافیت های مالیاتی شرکت های تعاونی
مطابق با ماده ۱۳۳، ۱۰۰% درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی، شرکت های تعاونی روستایی، عشایری، کشاورزی، کارمندی، صیادی. کارگری و اتحادیه های آن ها از مالیات معاف هستند.
تأثیر ماده ۱۷۳ قانون مالیات های مستقیم بر ماده ۱۱۱
ماده ۱۷۳ قانون مالیات های مستقیم که در اسفند ماده ۱۳۶۶ تصویب شده است، طبق ماده واحده قانون استفساریه در خصوص تأثیر این ماده بر ماده ۱۱۱ قانون شرکت های تعاونی که در سال ۱۳۷۲ به تصویب رسید، ماده ۱۱۱ قانون شرکت های تعاونی مصوب خردادماه ۱۳۵۰ را نسخ نمی‌کند.
به این ترتیب، معافیت مالیات بر درآمد شرکت های تعاونی روستایی که از افراد ساکن حوزه عمل تشکیل شدهاند و نیز شرکت های تعاونی کارگری، مسکن و اعتبار و شرکت های تعاونی صیادان و آموزشگاه ها پا بر جا است.
طبق ماده ۶۹ بخش تعاونی، تمامی شرکت ها تعاونی وظیفه دارند حداکثر طی شش ماه پس از اینکه قانون تصویب شد، اساسنامه خود را با ان تطبیق داده و پس از تأیید وزارت تعاون، تغییرات اساسنامه خود را به عنوان تعاونی به ثبت برسانند. در غیر این صورت، این شرکت های تعاونی نمیتوانند از مزایای مربوط به بخش برخوردار شوند.
معافیت های قانون شرکت های تعاونی مصوب ۱۳۵۰
طبق ماده ۱۱۱ قانون مصوب ۱۳۵۰، درآمد شرکت های تعاونی روستایی که از افراد ساکن این حوزه تشکیل شده و به امر کشاورزی مشغول هستند و نیز شرکت های تعاونی کارگری مصرف، مسکن و اعتبار و همچنین شرکت های تعاونی صیادان، صنایع دستی و آموزشگاه ها به طور کلی از پرداخت مالیات معاف هستند.
نرخ مالیات بر درآمد شرکتهای تعاونی
طبق تبصره شش الحاقی به ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، درآمد مشمول مالیات شرکت های تعاونی و اتحادیه های مربوطه مشمول ۲۵% تخفیف از نرخ موضوع این ماده است.
موارد زیر نیز برای رفع ابهامات موجود و هماهنگی و وحدت رویه ذکر می‌گردد:
– طبق بند اول ماده یک قانون اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی مصوب سال ۱۳۶۸، شرکت تعاونی، شخص حقوقی است که طبق قانون بخش تعاونی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۰ و اصلاحات بعدی آنها تشکیل شده باشد. به این نوع شرکت، شرکت تعاونی متعارف نیز میگویند.
– بر اساس بند ۹ ماده یک قانون مذکور، شرکت تعاونی سهامی عامی، شرکتی است که با رعایت قانون تجارت و نیز اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی تشکیل شده باشد. به همین ترتیب، شرکت ها و اتحادیه های تعاونی که تشکیل آنها مطابق با موارد بالا باشد، مشمول تخفیف موضوع تبصره مزبور میشوند.
– بر اساس تبصره ۶ ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، درآمد مشمول مالیات ابرازی شرکت های تعاونی و شرکت های تعاونی سهامی عام مشمول ۲۵ درصد تخفیف از نرخ موضوع ماده مذکور شده و هزینه های برگشتی یا سایر مواردی که بر اساس مقررات به درآمد مشمول مالیات شرکت اضافه میشوند از این تخفیف بهره نبرده و طبق ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم باید مالیات بپردازند.
