گزارشات مالی چیست و چگونه تهیه می ‌شود؟

همه چیز درباره گزارشات مالی

حسابداری یکی از علومی است که از روزگاران قدیم تا کنون در خدمت جامعه بشری بوده است. این دانش همواره با اطلاعاتی سر و کار دارد که نقش مهمی در بهره‌وری زندگی انسان‌ها دارد. دانستن مفاهیم اولیه حسابداری و به کارگیری آن حتما نقش پیش ویژه‌ای در اهداف اقتصادی خواهد داشت.

در نتیجه در ادامه مقاله با نحوه تهیه گزارشات مالی که یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها در علم حسابداری است آشنا خواهید شد. در واقع می‌توان علم حسابداری را علم بیان محاسبات به زبان حسابداری و تهیه گزارش مالی دانست. قطعا با توجه به این نکته می‌توان به اهمیت گزارشات مالی پی برد.

هدف کلی این مقاله این است که  افراد علاقه‌مند به حسابداری با اصول حسابداری و نحوه تهیه گزارشات مالی آشنا شوند و آن را در موئسسات کوچک خود پیاده‌سازی کنند.

گزارش مالی چیست؟

مسئولیت تهیه گزارشات مالی هر شرکت یا موسسه‌ای برعده حسابداری آن سازمان است. این گزارشات که به صورت دوره‌ای تهیه می‌شوند دارای اطلاعات بسیار مهمی است که برای آینده مالی شرکت بسیار مهم و حائز اهمیت است.

واضح است که گزارشات مالی باید شامل دارایی‌ها بدهی‌ها درآمدها، هزینه‌ها، حقوق صاحبان سهام، میزان جریان وجه نقد در شرکت و..  در یک دوره زمانی مشخص باشد. گزارشات مالی دارای سه نوع بازه زمانی هستند؛ گزارشات مالی سه ماهه نخست سال، گزارشات مالی شش ماهه و گزارشات مالی یک ساله.

همان طور که در ابتدای مطلب ذکر شد تهیه گزارشات مالی یکی از مهم‌ترین وظایف یک حسابدار است؛ زیرا او باید به وسیله این گزارشات کاری کند که اطلاعات مالی شرکت برای عموم آسان و قابل فهم باشد.

گزارشات مالی تهیه شده در هر موسسه‌ای باید در دفاتر قانونی ثبت شوند؛ به همین دلیل از مهم‌ترین اسناد هر شرکتی گزارشات مالی آن شرکت است و باید در تهیه آن دقت زیادی به خرج داد.

مفاهیمی که باید در گزارشات مالی ذکر شوند؟

• دارایی ‌ها

به همه منابع اقتصادی که با استفاده از آن فعالیت­های اقتصادی را به انجام می‌رسانند دارایی می‌گویند. منابعی که در اثر معاملات و فعالیت های مالی، ایجاد و شناسایی شده‌اند و قابلیت تبدیل شدن به پول را دارند دارایی گفته می‌شوند.

• بدهی‌ ها

به تعهداتی که برای موسسه ایجاد شده است؛ چه در قبال پول نقد یا دریافت کالا و خدمات، به صورت غیر نقدی که هزینه آن باید با پرداخت پول و انتقال دارایی انجام ­شود بدهی گفته می­شود.

• حقوق سهامداران

حقوق سهامداران حقوق افرادی است که در مجموعه سرمایه گذاری کرده‌اند. حقوق این افراد از جمع دارایی‌ها و بدهی‌ها به دست خواهد آمد.

• میزان درآمد کلی مجموعه

منافع مالی که در نتیجه فروش یا خدمات مجموعه اقتصادی به دست خواهد آمد درآمد نامیده می‌شود. نکته مهم در مورد درآمد‌های یک مجموعه این است که آورده سرمایه گذاران جزئی از دارایی یک مجموعه محسوب نمی‌شود.

• میزان آورده سهامداران

در برخی موارد سهامداران به دلیل سرمایه گذاری بلند مدت در یک مجموعه صاحب سود می‌شوند. میزان سودی که سهامدارن از این سرمایه گذاری به دست می‌آورند را آورده سرمایه گذاران می‌گویند.

• ستانده سهامداران

در برخی مواقع شرکت به دلیل بازپرداخت بدهی‌ها یا برخی دلایل دیگر متحمل ضرر می‌شود. این ضرر در نهایت منجر به کاهش میزان سرمایه سهامدارن خواهد شد؛ به این روند ستانده سرمایه گذاران گفته می‌شود.

مزایای تهیه گزارشات مالی دوره ‌ای

• مشخص کردن ارزش سهام یک شرکت

مورد مهمی که در نتیجه تهیه گزارشات مالی از نرم افزار حسابداری به وجود می‌آید مشخص شدن میزان ارزش هر سهم شرکت است. به این معنا که وضعیت مالی شرکت برای سهامداران آن به وسیله گزارشات مالی مشخص خواهد شد.

کسانی که آشنایی با حسابداری و اصول آن ندارند اما در بازار بورس فعالیت می‌کنند با این مزیت تهیه گزارشات مالی به خوبی آشنایی دارند.

• آسان کردن حسابرسی‌ های قانونی

مهم ترین کاربرد گزارشات مالی این است که این گزارشات به مراجع قانونی ارائه می‌شود. آسان سازی حسابرسی قانونی و بحث مالیاتی سازمان‌ها نتیجه تهیه این گزارشات است. به همین دلیل ضرورت وجود گزارشات مالی برای پرداخت مالیات بر کسی پوشیده نیست.

• ارائه نقشه مالی برای برنامه ریزی ‌های دقیق

گزارشات مالی به دلیل این که میزان بدهکاری و بستانکاری مجموعه را مشخص می‌کنند برای برنامه‌ریزی موسسات از اهمیت بالایی برخوردار هستند؛ در واقع بدون تدوین گزارشات مالی برنامه‌ریزی برای آینده مجموعه بسیار دشوار است و تا حد زیادی ممکن نیست زیرا به وسیله تدوین گزارشات مالی است که مدیران یک مجموعه می‌توانند سیاست‌های مالی و پولی مجموعه را تغیردهند و تصمیمات درست‌تری اتخاذ کنند.

• هموار سازی راه برای پیشرفت یک مجموعه

یکی ازمزایای مهم دیگر تدوین گزارشات مالی این است که به یک سازمان کمک خواهد کرد تا نقاط ضعف و قدرت خود را بشناسند. این جریان خود برای پیشرفت یک مجموعه امری ضروری است. تهیه این گزارشات قطعا به مجموعه کمک خواهد کرد که برای جذب سرمایه گذار آماده باشد.

• اهمیت بالای گزارشات مالی برای مزایده

علاه‌بر اهمیت بالایی که انتشار گزارشات مالی برای سهامدارن خرد و مدیران دارد تا عملکرد مالی یک مجموعه را ارزیابی کنند گزارشات مالی اهمیت بالایی برای برگزاری مناقصه و مزایده‌های یک شرکت دارد.

انواع گزارشات مالی

• ترازنامه

به دسته‌ای از گزارشات مالی ترازنامه گفته می‌شود که وضعیت دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق سهامداران یک مجموعه در آن آمده باشد. به تراز نامه گزارش وضعیت مالی نیز گفته می‌شود. به طور کلی صورت وضعیت مالی به شکلی تنظیم می‌شود که دارایی‌های مجموعه با مقدار بدهی و حقوق سهامداران برابر باشد.

به ترازنامه‌ها به این دلیل گزارش وضعیت مالی گفته می‌شود که ترازنامه‌ حاوی اطلاعات دقیقی از میزان بدهی و دارایی یک مجموعه خواهد بود.

نمای کلی تدوین ترازنامه به این صورت است که در سمت راست ترازنامه دارایی‌های مجموعه ذکر خواهد شد؛ همچنین در سمت چپ ترازنامه میزان بدهی‌ها ذکر خواهد شد. در نهایت در انتهای یک ترازنامه میزان حقوق سهامداران مجموعه ذکر خواهد شد.

• صورت سود و زیان جامع

یکی دیگر از صورت‌های مالی که تدوین آن برای یک مجموعه لازم است صورت سود و زیان جامع است. بر اساس این صورت مالی میزان دقیق درآمدها و هزینه‌ها در طی یک دوره مالی مشخص خواهد شد.

صورت مالی سود و زیان جامع درآمدها و هزینه‌های عملیاتی یک موجموعه است نه هزینه‌های غیر عملیاتی. در نتیجه تهیه این صورت مالی زمانی انجام می‌شود که سودی به حساب صاحبان سهام واریز نشده باشد. تدوین صورت سود و زیان جامع زمانی کاربرد دارد که نیاز به اصلاح یک مجموعه باشد.

• صورت سود و زیان

علاوه‌بر ترازنامه یکی دیگر از انواع گزارشات مالی مهم صورت سود و زیان نام دارد. دلیل اهمیت تدوین این گزارش مالی از این جهت است که میزان سودآوری یا زیان‌ده بودن یک مجموعه را مشخص خواهد کرد.

برای شرکت‌های موجود در بازار سرمایه این ترازنامه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا بر اساس مشاهد همین ترازنامه و بررسی سودآوری یا زیان‌ده بودن آن سرمایه گذاران اقدام به سرمایه گذاری در یک مجموعه خواهند کرد.

ارائه این گزارشات معمولا در پایان یک سالی مالی خواهد بود و برای ارائه آن اجباری در کار نیست؛ اما اگر مجموعه در بازار بورس سهام عرضه کرده باشد ارائه آن اجباری خواهد بود. در گزارشات سود و زیان میزان فروش شرکت، دارایی‌ها، هزینه‌های جاری و مواردی از این دست ذکر خواهد شد.

بر اساس این گزارشات مالی است که تحلیلگران میزان سودآوری یک مجموعه را پیش‌بینی خواهند کرد و در نتیجه تحلیل این تحلیل‌گران بسیاری از افراد اقدام به خرید یا فروش سهام یک شرکت خواهند کرد. در صورت مالی سود و زیان مواردی همچون درآمد‌ها، هزینه‌ها و میزان سود یک مجموعه ذکر خواهد شد.

• صورت گردش وجوه نقد

صورت مالی گردش وجوه نقد یکی از مهم‌ترین صورت‌های مالی است که نشان‌دهنده میزان گردش وجوه نقد یک مجموعه در بازه زمانی یک سال است. مبنای تهیه این صورت مالی اطلاعاتی است که در صورت مالی سود و زیان ذکر می‌شود.

فعالیت‌ها و منابعی که از طریق آن برای یک مجموعه وجه نقد به وجود می‌آید برای یک مجموعه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ بنابراین مانند قلب برای انسان، پیدا کردن این منابع برای یک مجموعه مهم و ضروری است. در نهایت این صورت مالی منابعی که از طریق آن وجوه نقد به وجود می‌آید و منابعی که از طریق آن وجوه نقد از بین می‌رود را نشان می‌دهد.

برای تدوین دقیق این صورت مالی علاوه بر استفاده از یک حسابدار حرفه‌ای باید از نرم‌افزار‌های مفید در این حوزه نیز استفاده کرد. بررسی این صورت مالی برای بستانکاران یک مجموعه بسیار حائز اهمیت است زیرا بر اساس گزارش مالی گردش وجوه نقد می‌توانند مشاهد کنند که توانایی یک مجموعه برای پرداخت بازپرداخت‌ها چقدر است.

در نهایت این صورت مالی میزان انعطاف‌پذیری یک مجموعه و قدرت یک مجموعه برای بازپرداخت قرض‌ها را نشان می‌دهد.

اگر هدف شما از مطالعه این مقاله تدوین گزارشات مالی نیست بلکه می‌خواهید نحوه خواندن و فهم گزارشات مالی را بیاموزید با ادامه مقاله همراه باشید.

نحوه خواندن گزارشات مالی

برای تهیه‌کنندگان گزارشات صورت‌های مالی این نکته بسیار مهم است که این گزارشات از شفافیت بالایی برخوردار باشند و عموم افراد به راحتی بتوانند آن را بخوانند؛ علاوه‌بر آن بتوانند از وضعیت دارایی و میزان سود و زیان مالی که سهامداران یک مجموعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد آگاهی یابند.

به همین دلیل نباید خواندن اعداد و ارقام موجود در یک گزارش مالی کسانی که در مورد آن آگهی ندارند را دچار مشکل کند. برای خواندن گزارشات مالی باید توجه کنید که میزان دارایی‌ها و بدهی‌ها به صورت واضح در ستون‌هایی از گزارش مالی ذکر شده است.

نکته واضحی که در صورت‌های مالی وجود دارد میزان سود و زیان یک مجموعه است در نتیجه برای اطلاع از آن نیز دچار مشکل نخواهید شد. اما در نهایت همه گزارشات مالی دارای مفاهیم حسابداری هستند در نتیجه برای فهم آن به دانش مقدماتی از حسابداری نیاز دارید.

که به راحتی این دانش را با خواندن قسمت ابتدایی این مقاله کسب خواهید کرد. در نهایت برای آن که حجم عظیمی از یک گزارش مالی شما را سردرگم نکند مفهوم خاصی را که به دنبال آن هستید مشخص کنید و با دقت به دنبال آن در گزارش بگردید.

گزارشات مالی مورد استفاده چه کسانی است؟

به دلیل این که در تهیه گزارشات عملکرد مالی و وضعیت اقتصادی یک مجموعه مشخص می‌شود؛ این گزارشات و اطلاعات آن برای افراد متعدد سازمان از جمله سهامدارن یا صاحبان مجموعه، مدیران ارشد مجموعه، اداره دارایی و سازمان مالیاتی کشور مهم است و هر کدام به بخشی از اطلاعات طبقه‎ بندی شده در این گزارشات مالی نیاز دارند. در نتیجه گزارشات مالی مورد استفاده افراد زیر است:

• سرمایه گذاران

سهامداران و سرمایه گذاران یک مجموعه برای آن که بدانند به سرمایه گذاری خود ادامه دهند یا خیر به مطالعه صورت‌های مالی نیاز دارند.

به این معنا که صورت‌های مالی این دیدگاه را به سرمایه گذاران می‌دهد که سرمایه گذاری در موجموعه برای سال بعدی چگونه باشد آیا اقدام به تزریق سرمایه کنند یا نواقص مجموعه را برطرف کنند.

• اعطا کنندگان وام و تسهیلات مالی

بانک و دیگر اعطاکنندگان تسهلات مالی با مطالعه صورت‌های مالی تصمیم به اعطای تسهیلات به مجموعه درخواست‌دهنده خواهند گرفت.

در صورتی که یک مجموعه زیان‌ده تلقی شود بانک می‌تواند از اعطای تسهیلات به آن خودداری کند؛ اما اگر یک مجموعه بر اساس صورت‌های مالی سودده طلقی شود این موضوع می‌تواند منجر به گرفتن تسهیلات شود.

• تامین کنندگان خدمات و کالا

اشخاص یا مجموعه‌هایی که مواد اولیه یا خدمات مجموعه را تامین می‌کنند؛ ممکن است پس از مطالعه صورت‌های مالی یک مجموعه به همکاری خود با مجموعه ادامه ندهند؛ زیرا ممکن است تصور کنند که مجموعه از عهده پرداخت تعهدات خود برنخواهد آمد.

• کارکنان و مدیران شرکت

بخشی از مخاطبان صورت‌های مالی کارکنان حاضر در مجموعه هستند. به این معنا که شرکت با ارائه ترازنامه مثبت از مجموعه خود باعث افزایش روحیه و بازدهی در کارکنان خود خواهد شد.

سخن پایانی

مطالعه صورت‌های مالی یک مجموعه برای سرمایه گذاران بسیار مفید خواهد بود؛ اما تمامی فعالیت‌های یک مجموعه در این گزارشات منعکس نخواهد شد.

این اطلاعات به دست اعضای هیت مدیره و برخی از سهامدان نهادی خواهد رسید؛ بنابراین عده‌ای از سهامداران از آگاهی بیشتری برخورداراند. در نتیجه عدم تقارن اطلاعاتی همواره پس از مطالعه گزارشات مالی برای سهامداران وجود دارد.

نویسنده: احسان مهدیزاده