قوانین مالیاتی در ایران بحث تازه‌ای نیست و تقریبا قوانینی به‌روز در این مورد بر امور مالیاتی کشور حاکم است. با همه این‌ها ممکن است بین مامورین مالیاتی اختلافاتی در محاسبات و مبانی مالیاتی پیش بیاید؛ خواندن این مقاله از شبکه دانش فراپیام به شما کمک می‌کند تا با صفر تا صد مالیات و نظام مالیاتی حاکم بر کشور آشنا شوید؛ حتی راه‌هایی برای اجتناب از مالیات پیدا کنید.
آمارها نشان می‌دهد که ۲۰ تا ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی مورد اجتناب مالیاتی قرار می‌گیرند. این آمار تقزیبا معادل ۲۰ میلیارد دلار در هر سال است. در بین کشورهایی که بخش عظیمی از درآمد دولت از مالیات تامین می‌شود مالیات بیشتر است اما به طور کلی قوانین مالیاتی در همه کشورها با یکدیگر متفاوت است.
تاریخچه مالیات
ایده اولیه مالیات بر ارزش افزوده نخستین بار توسط «فون زیمنس» در سال ۱۹۱۸ میلادی مطرح شد. اجرای قانون مالیات بیش از سه دهه مورد بحث و بررسی قرار گرفت در نهایت در سال ۱۹۴۸ کشور فرانسه برای نخستین بار قانون پرداخت مالیات را به اجرا درآورد.
در آغاز اجرای قانون مالیات در فرانسه ابتدا فقط بر خط تولید کارخانه‌ها مالیات اعمال می‌شد. در سال ۱۹۵۴ کشور فرانسه برای اصلاح قانون مالیات، مالیات بر فروش خود را به مالیات بر ارزش افزوده تغییر داد.
مالیات چیست؟
یکی از منبع درآمدهای هر دولتی از طریق مالیات است. هدف دولت‌ها از گرفتن مالیات پیش‌برد طرح‌های عمران و آبادانی است.
تقریبا در همه کشورهای دنیا پرداخت مالیات یک امر اجباری است. چنانچه افرادی از پرداخت مالیات شانه خالی کنند توسط مراجع قانونی مورد پیگیری قرار می‌گیرند. به طور کل همه کسب و کارها و حتی برخی از مصرف کنندگان نهایی محصولات مشمول مالیات هستند.
مالیات بر درآمد چیست؟
همه سازمان‌ها و مجموعه‌ها باید نسبت به تهیه گزارشات مالی سازمان خود اقدام کنند و گزارشات تهیه شده را به مراجع قانونی ارائه دهند. آسان‌سازی حسابرسی قانونی و بحث مالیاتی سازمان‌ها نتیجه تهیه گزارشات مالی است. به همین دلیل ضرورت وجود گزارشات مالی برای پرداخت مالیات بر کسی پوشیده نیست.
در نتیجه بحث ارجاع گزارشات مالی به سازمان مالیات کشور یک امر ضروری است. بر طبق این گزارشات مالی سازمان باید بداند که مشمول پرداخت مالیات است یا خیر.
نرخ مالیات بر ارزش افزدوه چقدر است؟
میزان مالیاتی که برای هر کسب و کار یا شخصی در نظر گرفته می‌شود توسط دولت و نهاد امور مالیاتی کشور تعیین می‌شود.
مبنای این تعیین مالیات میزان درآمد شخص یا میزان درآمد کسب و کار است. اما به صورت کلی ۱۵% مالیات برای واردات یا صادرات انواع محصولات دخانی و سیگار، ۳۰% برای انواع بنزین و سوخت هواپیما، ۱۱٫۵% برای نفت سفید و نفت و گاز، ۶٫۵% برای نفت کوره و ۳% برای سایر کالاها و خدمات غیر معاف در نظر گرفته شده است.
همچنین بخوانید : مالیات شرکت تازه تاسیس
ویژگی های یک نظام مالیاتی کارآمد چیست؟
- برای آن که یک نظام مالیاتی کارآمد پایه‌گذاری شود باید همه مالیات گرفته شده از مردم در راه عمران و آبادانی کشور مصرف شود. به این صورت که دولت باید مالیات حاصل شده را در پیش‌برد پروژه‌های عمومی هزینه کند.
- نرخ پرداخت مالیات نباید برای همه یکسان باشد زیرا بسیاری در این بین ضرر کرده و افراد بسیار دیگری در این بین مالیاتی کمی که متناسب با میزان درآمدشان نیست پرداخت می‌کنند. در نتیجه باید برای اقشار کم درآمد مالیات کمتر و برای قشر ثروتمند جامعه مالیات بیشتری در نظر گرفت شود؛ تا نابرابری و شکاف ثروت در جامعه ایجاد نشود.
- برای آن که نظام مالیاتی کارآمدی در یک کشور ایجاد شود نباید بین افرادی که درآمد یکسان دارند تفاوتی باشد. باید افرادی که از درآمد یکسان برخوردار هستند مالیات یکسانی نیز پرداخت کنند و تبعیضی میان آن‌ها نباشد.
- نظام مالیاتی کارآمد محسوب می‌شود که به‌صرفه، قابل پرداخت، عادلانه، مشخص و مولد تولید و منعطف باشد تا همه اقشار جامعه از آن راضی باشند و مانع تولید نباشد.
- مهم‌ترین ویژگی یک نظام مالیاتی کارآمد این است که نسبت به شرایط مختلف اقتصادی منعطف باشد و قادر باشد بدون بر هم زدن نظام مالیاتی برخی از مالیات‌ها را در برخی شرایط حذف یا بیشتر کند.
- در یک نظام مالیاتی باید نسبت مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیر مستقیم از تعادل برخوردار باشد. یعنی برای همه یک نوع مالیات وجود نداشته باشد و میزان مالیات متناسب با میزان درآمد باشد. نظام مالیاتی که فقط از یک نوع مالیات تصاعدی یا نزولی تشکیل شده باشد کارآمد نخواهد بود.
- نظام مالیاتی باید از بهره‌وری برخوردار باشد و منطقی عمل کند به این معنا که چندگانگی افراطی نداشته باشد؛ زیرا نظام مالیاتی که درای چندگانگی افراطی است مورد پذیرش همه اقشار جامعه قرار نمی‌گیرد.
- نظام مالیاتی کارآمد خواهد بود که ساده باشد و از پیچیدگی‌های غیر ضروری در قانون‌گذاری‌های مربوط به آن خود‌داری شود.
- ویژگی مهم دیگر یک نظام مالیاتی کارآمد این است که مولد رشت اقتصادی باشد و مانع پیشرفت در سازمان‌ها و مجموعه‌ها نباشد.
- در یک نظام مالیاتی کارآمد باید هدف به جریان درآوردن منابع مازاد موجود در اقتصاد باشد نه سلب کردن بخش خصوصی از منابع.
- برای آن که یک نظام مالیاتی کارآمد باشد باید با همه مشکلات مالیات‌دهندگان آشنایی داشته باشد. به این معنا که نظام مالیاتی کارآمد محسوب می‌شود که باعث تقسیم عادلانه درآمد ملی می‌شود و مانع تولید نیست.
- بار مالیاتی بر حسب توان مالیات‌دهندگان تعیین شود . نظام مالیاتی باید این تفکر را در قشر ثروتمند ایجاد کند که میزان ثروت بیشتر باعث افزایش مالیات آن‌ها می‌شود تا از ایجاد روحیه ثروت ندوزی جلوگیری کند. به این معنا که هدف افزایش تولید و سخت‌کوشی در تضاد با پس‌انداز باشد.
- پیشینه‌های تاریخی و اقتصادی متفاوت کشورها باعث می‌شود تا نظام‌های مالیاتی متفاوتی در هر کشور حاکم باشد؛ اما کلیت نظام مالتی در همه کشورها باید بر این اساس اصولی باشد که نرخ مالیات تعیین شده به مالیات‌دهندگان خسارت وارد نکند.
- در کشورهای توسعه‌نیافته منابع مالیاتی باید در جهت به جریان انداختن منابع مازاد باشد؛ به این معنا که هدف از ایجاد مالیات در این کشورها باید به جریان انداختن منابع مازاد در بخش خصوصی باید برای پیش‌برد پروژه‌های عمومی باشد.
- یک نظام مالی کارآمد به مالیات‌دهندگان این اطمینان را می‌دهد که بنیاد مالیاتی کشور تضمین‌کننده رونق و آبادانی کشور است.
راه کارهایی برای بهبود شفافیت مالی مالیاتی در ایران
- امرزه نظام مالیاتی کشور بر پایه اخذ مالیات از هر منبع درآمد است؛ اما این شیوه باید به متمرکز بودن بر مجموع درآمدها تغییر یابد.
- ایجاد زیرساخت‌هایی برای کشف مالیات منابع از زیرساخت‌هایی است که از فرارهای مالیاتی جلوگیری می‌کند.
- واحد مالیاتی تحت عنوان فرد یا خانواد به صورت زیربنایی انتخاب شود.
- بانک اطلاعات جامعی را در رابطه با منبع درآمد مالیاتی ایجاد کند.
- وضع مالیات به یک اندازه برای منابع درآمدی فرد یا جامعه.
- پیاده سازی بستری برای ایجاد مجموع درآمدها.
- معافیت‌های مالیاتی در حقوق پایه اعمال شود.
- مهم ترین اصلاحات مالیاتی این است که پرداخت مالیات به صورت اجباری الکترونیکی شود، نرخ تامین اجتماعی کاهش یابد، پذیرش سیستم‌های ثبت و پرداخت الکترونیک، ایجاد معافیت‌های جدید در بیمه تامین اجتماعی، کاهش نرخ مالیت‌ها بر انتقال املاک در نظام مالیاتی پیاده‌سازی شود.
در ایران مالیات به چه کسب و کارهایی تعلق می‌گیرد؟
در کشور ما ایران به عرضه کلیه کالاها، خدمات و واردات و صادرات مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده اعمال خواهند شد. مگر در برخی موارد که کالاها جزء اقلام معاف از مالیات معرفی شده باشد.
همچنین بخوانید : حسابداری مالیاتی چیست؟
مفاهیم اولیه در تعریف قانون مالیاتی ایران
- عرضه کالا
در قانون مالیات کشور عرضه کالا از طریق هر نوع معامله بیان می‌شود. در این تعریف اگر مالکیت کالایی از شخصی به شخص دیگر به هر ترتیبی واگذار شود مشمول قانون پرداخت مالیات عرضه کالا خواهد شد.
- ارائه خدمات
منظور از ارائه خدمات در قانون مالیات بر ارزش افزوده انجام خدمات برای غیر در ازای دریافت مالیات مشمول قانون مالیاتی ارائه خدمات است.
بنابراین اگر فعالیت اقتصادی به صورت رایگان برای دیگران انجام شود مشمول قانون دریافت مالیت نخواد شد. برای نمونه تعمیر کالای فروخته شده در قبال گارانتی آن فعالیتی است که مشمول مالیات نخواهد شد.
- کالاها و خدمات معاف از مالیات
در فصل دوم از قانون‌گذاری مالیاتی خدمات و کالاهایی از مشمولیت این قانون معاف شده‌اند. در عرضه کالا، خدمات و بحث صادرات و واردات اقلامی که در زیر ذکر شده است مشمول مالیات نخواهند شد.
- محصولات کشاورزی که فراوری نشده‌اند.
- دام و طیور زنده، آبزایان و زنبور عسل
- انواع سم، کود، بزر و نهال
- آرد، گوشت، نان، قند، شکر، برنج، سویا و حبوبات، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک مخصوص کودکان.
- کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و هرنوع کاغذ چاپ
- کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها، نهادهای دولتی و موسسات غیر دولتی با تایید وزیران و حوزه‌های علمیه با تایید حوزه گیرنده هدایا.
- کالاهای همراه مسافران و به میزان استفاده شخصی و مازاد بر آن طبق مقرارت این قانون مشمول مالیات خواهد شد.
- اموال غیر منقول
- انواع دارو، لوازم درمانی، خدمات درمانی، خدمات توان‌بخشی و حمایتی.
- خدمات مشمول بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم.
- خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، موسسات و تعاونی‌های اعتباری، صندوق‌های قرض الحسنه مجاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالاهای در بورس و بازارهای خارج بورس.
- خدمات حمل و نقل عمومی مسافر درون و برون‌شهری به صورت جاده‌ای، ریلی، هواپیمایی و کشتی.
- فرش دستباف
- انواع خدمات پژوهشی و آزمایشی
- خوراک دام و طیور
- رادارها و تجهیزات ناوبری و هوانوردی مخصوص فرودگاه‌ها (مطابق فهرست مربوطه)
- اقلامی با مصارف دفاعی و امنیتی.
مطابق قانون مالیات بر ارزش افزوده کشور کلیه موارد ذکر شده مشمول قانون معافیت مالیاتی هستند و با ارائه برگه توسط گمرگ مسترد می‌گردند.
- واردات
ورود هر نوع کالا یا خدمات از خارج از کشور یا از مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه اقتصادی به قلمرو گمرکی کشور به عنوان واردات تعریف می‌شود. بنابراین هر نوع کالا یا خدماتی که مبادی گمرک کشور است و وارد ایران شود مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده خواهد شد.
اما اگر کالا یا خدماتی وارد منطقه آزاد تجاری شود ولی وارد خاک کشور نشود مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نخواهد شد.
- صادرات
برای کلیه صادارات کالا و خدمات به خارج از کشور مالیات بر ارزش افزوده تعیین شده است؛ اما صادرکنندگان کالا و خدمات به خارج از کشور می‌توانند مشمول معافیت مالیاتی شوند اگر امتیاز استرداد مالیات‌های پرداختی را داشته باشند؛ دارای برگه خروج کالا یا خدمات خواهند بود.
ارزش افزوده چیست؟
ارزش افزوده به این معنا است که قانون مالیات بر ارزش افزوده تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با کالا یا خدمات دریافت شده در یک دوره معین وجود دارد شامل مالیات خواهد شد. به زبان ساده اختلاف ارزش میان کالای خریداری شده و کالای فروخته شده در یک دوره معین ارزش افزوده نام دارد.
تعریف مؤدی چیست؟
فعالان اقتصادی اعم از فراد حقیقی یا حقوقی که اقدام به عرضه کالا یا ارائه خدمات یا واردات و صادرات می‌کنند و مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزدوه می‌گردند به عنوان مودی شناخته می‌شوند.
دوره مالیاتی چیست؟
طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده دوره‌های مالیاتی به چهار دوره سه ماهه در یک سال شمسی تقسیم شده است. چنانچه که شروع یا خاتمه فعالیت مودی در خلال یک دوره مالیاتی باشد، زمان فعالیت مودی به عنوان یک دوره مالیاتی تلقی خواهد شد.
همچنین بخوانید : اظهارنامه مالیاتی چیست؟
سخن پایانی
همه ما در زندگی ناچار به امرار معاش هستیم البته جریان کسانی که به آن‌ها ارث بزرگی رسیده است یا گنج پیدا کرده‌اند متفاوت است.
در نتیجه اگر می‌خواهید در مسیر امرار معاش کار آفرینی کنید و صاحب کسب و کار خودتان باشید باید با مفهوم مالیات و قوانین مالیاتی آشنایی کامل داشته باشید؛ تا قوانین مالیاتی در مورد شما به نحوی نباشد که باعث خسارت شما شود؛ در نهایت به ورشکستگی مجموعه شما منتهی شود. بنابراین باید از دیدگاه حقوقی و حسابرسی برای پیشرفت خود تلاش کنید.
