شاید تا به حال اصطلاح حسابرسی عملیاتی یا Operational Auditing را شنیده باشید و برای‌تان آشنا باشد، اما تعریف درستی از آن ندانید. باید متذکر شد که برای این نوع از حسابرسی، تعریف‌های گوناگونی ارائه شده است و هر کسی این فرایند را به گونه‌ای تعریف می‌کند.
حال ما تصمیم داریم برای شما یک تعریف جامع و کامل ارائه دهیم.
حسابرسی عملیاتی در واقع به یک فرایند منظم و روشمند ارزیابی گفته می‌شود که اثربخشی، کارایی و صرفه اقتصادی دارد.
بهره گیری از چنین حسابرسی سبب می‌شود عملیات کیفیت و بهبود بهتری پیدا کنند. در واقع اگر بخواهیم به صورت ساده‌تر بیان کنیم، باید بگوییم که حسابرسی عملیاتی در صورت مواجه با یک نهاد دولتی یا حتی یک کسب و کار خصوصی، باید به ۴ سوال پاسخ اساسی و قانع کننده دهد.
در ادامه این ۴ سوال را برای شما ذکر خواهیم کرد تا در زمان بررسی به آن‌ها توجه شود.
- آیا تلاش‌هایی که توسط واحد مورد بررسی انجام شده است، کارایی و اثربخشی داشته است؟
- آیا در بررسی‌هایی که صورت گرفته شده، صرفه اقتصادی برای واحد مورد بررسی مشاهده شده است؟
- آیا از واحد مورد بررسی، اطلاعات دقیق و جامعی در اختیار مراجع ذی‌صلاح قرار گرفته است؟
- آیا فعالیت و تلاش‌هایی که واحد مورد بررسی انجام داده است، تحت کنترل قرار دارد؟
باید متذکر شد که حسابرسی عملیاتی، روزبه‌روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و به یکی از اجزای مهم در مدیریت واحدهای اقتصادی تبدیل شده است. برای این شیوه از حسابداری اهدافی نیز در نظر گرفته شده که تصمیم داریم به بررسی و تحلیل آن‌ها بپردازیم.
اهداف تعیین شده برای حسابرسی عملیاتی
همان‌طور که گفته شد، حسابداری عملیاتی از انواع اهداف گوناگونی برخوردار است. البته دقت داشته باشید که تدوین دستورالعمل‌های تفضیلی استاندارد و همچنین انجام دیگر فرایندهای حسابرسی به زمان نیاز دارند و تنها با صرف زمان امکان دستیابی به اهداف وجود دارد.
دقت داشته باشید که انجام برنامه‌های حسابرسی عملیاتی برای شرایط خاص و در زمان‌های به خصوص مورد تدوین قرار می‌گیرد و طبق قوانین امکان استفاده از آن تنها یکبار وجود دارد.
دقت داشته باشید که امکان استفاده از پرسشنامه و دیگر برنامه‌های حسابرسی نیز در راستای انجام فرایندهای این نوع از حسابرسی نیز وجود دارد که شما می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.
ارزیابی عملکرد حسابرسی عملیاتی، شناسایی فرصت‌های بهبود عملیات و ارائه پیشنهاد برای بهبود عملیات از جمله اهدافی به حساب می‌آیند که می‌توان برای حسابرسی عملیاتی در نظر گرفت. در ادامه به هر یک از این موارد اشاره خواهیم داشت تا با آن‌ها آشنا شوید.
ارزیابی عملکرد حسابرسی عملیاتی: این مورد به مقایسه اهداف تدوین شده مدیریت یا طرف قرارداد با سایر معیارهای اندازه‌گیری می‌پردازد.
شناسایی فرصت های بهبود عملیات: در راستای این موضوع فرد حسابرس باید اطلاعات لازم را گردآوری کند و در رابطه با اطلاعاتی که جمع‌آوری کرده است، بررسی‌های لازم را انجام دهد.
از جمله مواردی که باید در این راستا مورد بررسی قرار گیرد باید به وضعیت موجود واحد مورد نظر، الزامات قانونی و مقرراتی، حوزه‌های دارای ریسک بالا و حساس، تشخیص منابع بالقوه و برآورد زمان مورد نیاز برای انجام کار و حق‌الزحمه حسابرسی اشاره کرد.
همچنین بخوانید : تفاوت حسابداری با حسابرسی
تدوین طرح کلی حسابرسی: این مورد از اهداف حسابرسی عملیاتی، به مهارت حسابرس بستگی دارد و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که اثربخشی کامل داشته باشد.
درک و ساخت مستند برای شرایط موجود: شما برای پرداختن به این هدف باید با طرح یک پرسشنامه از موضوعاتی چون اهداف داخلی و ریسک‌هایی که به همراه آن وجود دارد، اطلاعات لازم را کسب کنید.
از جمله بخش‌هایی که شما باید به رسیدگی از آن بپردازید، باید به فرایندهایی چون برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، کنترل عملیات واحد، هدایت واحد مورد نظر به مسیر مورد نظر و … اشاره داشته باشیم.
در ادامه به شرح دقیق‌تری از موضوعاتی می‌پردازیم که حسابرس باید نسبت به کنترل و تشخیص آن‌ها اهمیت دهد.
عملیات واحدی که مورد رسیدگی قرار دارد: در این راستا فرد حسابرس باید روش‌های مدیریتی که توسط سازمان مورد استفاده قرار می‌گیرد را مورد بررسی قرار دهد.
اعتبار و قابلیت اتکای اطلاعات: حسابرس باید در رابطه با اعتبار و قابلیت اتکای اطلاعات مدیریت نیز بررسی و حسابرسی‌های لازم را انجام دهد. انجام چنین کاری به منظور مطمئن شدن از حصول موارد نام برده شده است.
قوانین و مقررات را رعایت کردن: در هر سازمان و شرکتی قوانین و مقرراتی وجود دارد که حسابرس از طریق حسابرسی عملیاتی باید کنترل آن‌ها را بر عهده گیرد.
محافظت از منابع: در این مورد، شیوه و روش‌هایی که مدیریت در مقابل محافظت و جلوگیری از برخی مشکلات مانند حیف‌ومیل، سرقت یا سوءاستفاده انجام می‌دهد، کنترل‌هایی انجام می‌شود تا از کیفیت این کار مطلع شود.
ارزیابی و بررسی شرایط موجود: در این راستا به بررسی و شناسایی کنترل‌ها پرداخته می‌شود تا از مناسب و یا نامناسب بودن آن‌ها مطلع شویم.
کنترل های مناسب را آزمون: حسابرس در این شرایط با استفاده از حسابرسی عملیاتی شواهد موجود برای کنترل شرایط را انجام می‌دهد.
تعیین اولویت ها: در حسابرسی عملیاتی، حسابرس با استفاده از تجهیزاتی که در اختیار دارد، اولویت‌ها را دسته‌بندی می‌کند و سپس به شناسایی و بررسی آن‌ها می‌پردازد.
بسط و کامل کردن اطلاعات به دست آمده: شناسایی نتایج عملکرد یا وضعیت واقعی، شناسایی معیارها، شناسایی دلایل نارسایی‌ها، مقایسه نتایج عملکرد یا وضعیت واقعی با معیارها و تعیین دلایل مربوط و تعیین آثار از مراحل مهمی به حساب می‌آیند که باید در جهت بررسی عمیق و دقیق تر صورت گیرد.
تدوین پیشنهادها: اگر تصمیم به استفاده درست از حسابرسی عملیاتی دارید، باید بدانید که یک حسابرسی موفق به ارائه پیشنهادهای اصلاحی ختم می‌شود که این پیشنهادها برای بهبود وضعیت‌های نامساعد مناسب است.
گزارش مدیریت: آخرین مرحله در نظر گرفته شده برای حسابرسی عملیاتی که از اهمیت بالایی برخوردار است را می‌توان گزارش مدیریت در نظر گرفت.
این مرحله ویژگی‌های گوناگونی را در برمی‌گیرد که می‌توان به مقدمه، هدف حسابرسی و دامنه عملیات، محدودیت‌های حاکم بر رسیدگی، مراحل کلی انجام عملیات حسابرسی، روش‌های انجام کار، یافته‌های مهم شامل وضعیت واقعی، معیار و دلایل نارسایی‌ها و پیشنهادها اشاره کرد.
اصول اخلاقی که باید در راستای حسابرسی عملیاتی رعایت شود
در راستای حسابرسی عملیاتی، اصول اخلاقی وجود دارد که باید آن‌ها را به طور کامل رعایت کنید تا در این مسیر به موفقیت برسید.
منافع عمومی: به مجموع خدمات رفاهی گفته می‌شود که حسابرس باید آن‌ها را ارائه دهد. دقت داشته باشید که یک حسابرس با کیفیت و مسئولیت‌پذیر، باید مسئولیت چنین خدمت‌رسانی را بر عهده بگیرد.
درستکاری: یک حسابدار باید فعالیت خود را به صورت کاملا بی‌طرف، واقع‌بینانه و غیر جانبدارانه انجام دهد. در غیر این صورت نمی‌توان گفت وظیفه حسابرسی به درستی صورت گرفته است.
بی‌طرفی: یک حسابرس باید ظاهر و عمل بی‌طرف داشته باشد و طبق قوانین و اصول حسابداری و بدون انجام کاری که در رابطه با این موضوع تضادی ایجاد کند، به فعالیت خود بپردازد.
رفتار حرفه‌ای: حسابرس باید به گونه‌ای رفتار کند که شخص ثالث پی به رفتار حرفه‌ای او ببرد. از جمله اقدامات و رفتارهایی که فرد باید در راستای حسابرسی عملیاتی انجام دهد، باید به مواردی چون کوشش صادقانه، انجام وظایف به‌موقع و صحیح و رعایت استانداردها اشاره کرد.
جمع بندی
اگر تمام موارد نام برده شده در زمان فعالیت یک فرد مورد توجه قرار گیرد، می‌توان گفت فرد در مسیر درستی قرار گرفته است و می‌تواند حسابرسی را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. دقت داشته باشید که انجام حسابرسی به شکل درست، در موفقیت سازمان نیز تاثیر به‌سزایی دارد؛ بنابراین بهتر است به بهترین شکل و با رعایت اصول صورت گیرد.
بیشتر بخوانید :
