اصول محاسبه‌ی حقوق و دستمزد
مقدمه
شبکه دانش فراپیام :: تعیین حقوق و مزایای کارکنان یکی از مشکلات عمدهای است که ممکن است اکثر کارآفرینان تازه کار با آن روبرو شوند. در حقیقت آنچه که این کار را به یک امر سخت و دشوار تبدیل میکند مشکل محاسبه حقوق کارمندان و نحوه تعیین مزایای آنها است.
در واقع شما باید به عنوان یک کارآفرین یک برنامه منظم برای خود داشته باشید تا بتوانید به واسطه آن امور مالی خود را به درستی مدیریت کنید و همچنین بیش از اندازه نیز هزینه نکنید، البته این نکته نیز وجود دارد که اگر شما کارمندی شایسته دارید باید با توجه به تجربه او و میزان مهارتش حقوق مناسبی برایش در نظر بگیرید.
به هر حال خواه شما در حال تعیین حقوق برای کارمندان خود هستید یا در حال در نظر گرفتن مزایایی که باید به آنها پرداخت کنید، به هرحال شما باید از قوانین نوشته و نانوشته مدیریت جبران خدمت کارمندان آگاهی لازم را داشته باشید.
حقوق و مزایای کارکنان چگونه مشخص میشود؟
حقوق و دستمزد کارکنان به مجموعه دستمزدی گفته میشود که کارفرمایان برای پرداخت به کارکنانی که برای آنها کار یا شغل خاصی را انجام میدهند تعیین میکنند. محدوده حقوق و دستمزد به طور کلی شامل حداقل نرخ دستمزد، حداکثر نرخ دستمزد و مجموعه ای از فرصتهای میان مدت برای افزایش حقوق است.
در واقع دامنه حقوق و دستمزد کارمندان با توجه به میزان حقوق و دستمزد بازار برای افرادی که کارهای مشابه در صنایع مشترک انجام میدهند تعیین میشود و اگر کارفرمایی این قصد یا هدف را دارد که عادلانهترین حقوق را به کارمندان خود بپردازد باید درباره اصناف مشابه و نحوه تعیین حقوق و مزایای آنها برای کارکنانشان مطالعه کافی را به عمل آورد.
همانطور که میدانید نرخ دستمزد و دامنه حقوق کارمندان توسط کارفرمایان تعیین میشود و مواردی مثل سطح تحصیلات، دانش، مهارت و تجربه لازم در تعیین میزان حقوق امری بسیار مهم هستند.
میزان دامنه هر حقوق منعکس کننده نیازهای کارفرمای آن کار است؛ مانند همپوشانی در محدوده حقوق که امکان پیشرفت شغلی و افزایش حقوق را در هر سطح فراهم میکند.
میزان حقوق و مزایای کارکنانی که کارفرمایان موظف به پرداخت آنها هستند تحت تاثیر عوامل جمعیتی و بازاری قرار میگیرد. این عوامل شامل، تعداد افرادی است که برای انجام یک کار خاص دور هم جمع میشوند، میزان رقابت بین کارمندان با مهارت، تحصیلات لازم برای انجام کار و نوع کار میباشد.
همچنین نحوه تعیین حقوق توسط کارگزاران باید به گونه‌ای باشد که باعث ایجاد انگیزه در کارمندان شود. در حال حاضر اطلاعات موجود در اینترنت، جستجوی شما کارفرمایان را برای پیدا کردن محدوده حقوق مناسب آسان تر از گذشته کرده است.
شما میتوانید با کمک این اطلاعات به گونه‌ای حقوق کارمندان خود را تنظیم کنید تا این حقوق و دستمزد تعیین شده به شما در ایجاد نیروی کاری با انگیزه و مفید کمک کند. همچنین بهتر است برای تعیین حقوق و مزایای کارمندان خود ابتدا برای تجارتتان فلسفه حقوق را تعیین کنید و بررسی کنید که چقدر تجارتتان توانایی افزایش میزان حقوق پایه برای کارمندانش را دارد.
در واقع یک شرکت کارآفرین در حال رشد که فروش و درآمد متغیری هم دارد، ممکن است در ابتدا بتواند در کنترل سطح حقوق پایه خوب عمل کند.
اما شرکت باید این موضوع را نیز در نظر بگیرد که هنگامی که درآمد متغیر او کمتر از حد معمول شد شرکت برای پرداخت حقوق و مزایای کارکنان موظف است که یک حقوق پایه مناسب را در نظر بگیرد.
البته شرکت هایی که استراتژی فروش خاص خود را دارند و به سود نسبتاً پایداری نیز رسیدهاند ممکن است بتوانند پول بیشتری را به عنوان حقوق پایه کارمندان در نظر بگیرند.
انواع روش های پرداخت حقوق و مزایای کارمندان
یکی از مهمترین تصمیماتی که شما به عنوان کارفرمایان خواهید گرفت،نحوه پرداخت حقوق کارمندان است. تنها راه برای تعیین بهترین ساختار پرداختی برای شرکت شما درک همه گزینه های موجود و شیوههای پرداختی است. شما میتوانید ساختارهای مختلف حقوق و دستمزد را برای موقعیتهای مختلف بر اساس مناسب ترین گزینه برای شرکت و کارمندان خود انتخاب کنید.
- پرداخت حقوق ساعتی
حقوق ساعتی همانطور که از نام آن مشخص است، برای کارکنانی است که ساعتی به آنها حقوق تعلق میگیرد. میزان درآمد آنها بستگی به تعداد ساعاتی دارد که در طول روز، هفته یا ماه کار کردهاند. اگرچه کارمندان ساعتی معمولاً درآمد کمتری نسبت به حقوق بگیران دیگر دارند، اما میتوانند با انجام اضافه کار بیشتر حقوق خود را افزایش دهند، البته حقوق اضافه کار ممکن است یک و نیم برابر حقوق پایه باشد که البته زمان دوبرابری را نیز می‌طلبد.
- پرداخت حقوق بصورت کمیسیون
درآمد کمیسیونی مبلغی است که شما در ازای هر معامله فروش محصول یا ارائه دادن خدمات به دست خواهید آورد. کلمه کمیسیون معانی مختلفی دارد، اما در حسابداری کمیسیون به معنای هزینه‌ای است که یک شخص یا تجارت با اتمام معامله تجاری دریافت خواهد کرد. درآمد کمیسیونی نیز معمولاً درصدی از درآمد حاصل از فروش است که بسته به توافقنامه امضا شده بین صاحب کالا و فروشنده آن، می‌تواند دارای یک نرخ ثابت هم باشد.
- پرداخت حقوق ماهیانه
طبق این روش پرداخت حقوق هر ۳۰ روز است.طبق اصولی که قانون وزارت کار در جمهوری اسلامی ایران تعیین کرده است، حقوق و مزایای یک کارگر باید در پایان هر ۳۰ روز توسط کارفرمایان به درستی محاسبه و پرداخت گردد.
و طبق سایر مقرراتی که وزارت کار برای کارکنان مشخص کرده است، میزان ساعت کاری برای یک کارمند در طول روز ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه است، که در ماه چیزی حدود ۲۲۰ ساعت میشود. البته کارفرمایان باید ماه هایی که ۲۹ یا ۳۱ روزه هستند را نیزبه درستی محاسبه کرده و در حقوق کارمندان تاثیر دهند.
حقوق و مزایای پایان خدمت کارکنان
در هر حال اگر هر کارگر یا کارمندی به دلایلی از جمله فوت، استعفا، بازنشستگی، بیماری و حتی از کار افتادگی دیگر نتواند به فعالیت‌های خود ادامه دهد، کارفرمایان موظف میشوند تا مبلغی را معادل با آنچه فرد در آخرین ماه فعالیت خود برای آنها دریافت می کرده را به او بپردازند.
حقوق و مزایای پایان خدمت کارکنان چگونه محاسبه میشود؟
قانون سنوات یا همان پایان خدمت کارکنان برای اولین بار در سال ۱۳۷۰ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. این قانون به نحوی در جهت حمایت از قشر کارگر و کارمند شکل گرفته است. البته برخی شرکتها و سازمانها ترجیح میدهند تا سنوات را در انتهای هر سال به کارمندان خود پرداخت نمایند، در صورتیکه برخی دیگر درهنگام قطع همکاری، استعفا و بازنشستگی این هزینه پایان خدمت را به کارگران خود پرداخت میکنند.
البته دولت در خصوص حمایت از کارگران و کارمندان در صورت مشاهده تخلف و عدم پرداخت این هزینهها از جانب صاحبین مشاغل، به کارگران و کارمندان این اختیار را میدهد تا از آنها شکایت نمایند. پس از بررسی شکایت و در صورت تایید شدن آن، طبق قانون کار شامل جریمه تعیین شده از جانب وزارت کار خواهند شد.
طبق ماده ۲۱ ارائه شده است توسط قانون کار، حقوق و مزایای پایان خدمت کارکنان یا همان سنوات در واقع معادل با میزان مبلغی میباشد که کارگر یا کارمند در آخرین ماه فعالیت خود در آن شرکت یا سازمان دریافت میکرده است. همچنین این مبلغ تنها شامل حال افراد یا کارمندهای رسمی نمیباشد، بلکه شامل افرادی هم که کمتر از یک سال کار کردهاند و یا رسمی نیستند هم میشود منتها این مبلغ متناسب با مدت زمان کارکرد شان محاسبه میگردد.
پایه سنوات چیست و چگونه محاسبه میشود؟
به دلیل شباهت اسمی و پرداختی میان پایه سنوات و حق سنوات ممکن است برخی از مردم این دو را با یکدیگراشتباه بگیرند و یا هر دو را یکی تلقی کنند. پایه سنوات در واقع میزان مبلغی میباشد که به کارگرانی تعلق میگیرد که بیش از یکسال سابقه فعالیت در یک شرکت یا سازمان و یا هر نهاد دولتی و غیردولتی دیگر را دارند. مبلغ پایه سنوات طبق قانون کار، میزان مبلغی است که به مزد کارگران اضافه میشود.
پایه سنوات در هر سال جدید اینگونه محاسبه میشود:
ابتدا باید مبلغ پایه سنواتی را که در سالهای قبل دریافت کردهاند را در مبلغ ضریب افزایشی سال جدید ضرب نمایند و سپس عدد بدست آمده را با پایه سنواتی تعیین شده در سال جدید جمع کنند.
برای محاسبه ی پایه سنوات نرم افزارهای تخصصی و سایتهایی وجود دارد که کارمندان برای اطلاع از میزان پایه سنوات دریافتی خود میتوانند از انها استفاده نمایند.
به عبارتی دیگر مبلغ پرداختی توسط صاحبان کار به کارمندان خود نباید از۹۰ روز حداقل دستمزد روزانه بیشتر شود. در واقع اگر بخواهیم حق سنوات را با پایه سنوات با یکدیگرمقایسه کنیم این گونه می‌گوییم که سنوات شامل پاداشی میشود که در انتهای سال به کارگران و کارگرمندان پرداخت میشود، اما پایه سنوات مختص کسانی است که دارای سابقه کار یکساله میباشند و این مبلغ را در قالب پایه سنوات به حداقل حقوق آنها اضافه میکنند.
نکته آخری که در مورد پایه سنوات باید بدانید این است که شورای عالی کار پایه سنوات را به عنوان بخشی حمایتی و دلگرم‌کننده در در ازای جبران حداقل دستمزد به کارگران و کارمندان اختصاص داده است.
به علاوه دیگر همانند گذشته کارفرمایان در پرداخت پایه سنوات به کارمندان رسمی و غیررسمی خود تفاوتی قائل نمیشوند؛ زیرا از سال ۹۲ به بعد بر طبق بخشنامهای که از جانب وزارت کار به شرکتها، سازمانها و سایر موسساتی که اقدام به استخدام کارگر یا کارمند کردهاند داده شد، آنها دیگر نباید تفاوتی میان این دو گروه کارمندی قاعده شود و این رقم تعیین شده به هر دوی آنها بر اساس میزان کارکرد شان تعلق خواهد گرفت.
حق سنوات به چه کسانی تعلق نخواهد گرفت؟
شاید شما هم این شایعات را شنیده باشید که می گویند، اگر کارگری با اختیار خود کارش را ترک کند دیگر حق سنوات به او تعلق نخواهد گرفت. همانطور که گفتیم از سال ۹۲ وزارت کار مشخص کرد که دیگر حق سنوات هم به کارمندانی که کمتر از یک سال کار کردهاند و هم بیشتراز یک سال تعلق میگیرد، پس این شایعات به کلی رد میشوند و اشتباه میباشند.
البته منشا این اشتباه از دستورالعملی که توسط وزارت کار به اشتباه صادر شد و در حال حاضر هم کاملا باطل شده است، منشا میگیرد. طبق این دستورالعمل صادر شده اشتباه، گفته شده بود که اگر یک کارگر کار خود را ترک نماید کارفرما دیگر ملزم به پرداخت حق سنوات به او نیست در صورتی که دیگر همچین قانون و بخشنامهای وجود ندارد و کاملا اصلاح گردیده است.
نتیجه گیری
بنابر آنچه که در این مقاله در خصوص حقوق و مزایای کارکنان با شما در میان گذاشتیم، تعیین حقوق و مزایا را میتوان به روش های مختلفی تعیین کرد که شامل موارد زیر است:
- حتما به میزان حداقل و حداکثر دستمزد در منطقه یا در قانون کار و کارگر نگاه کنید.
- تعیین حقوق با مقایسه کردن حقوق در بازارکار موجود؛ جایی که می توان دستمزدها را برای مشاغل مشابه و صنایع مشابه در همان منطقه و کشور با هدف اندازهگیری آنها مطالعه کرد.
- سطح تحصیلات، مهارت و تجربه لازم برای انجام وظایف را حتما در نظر بگیرید.
- در نظر گرفتن سختی و ساعات کار
