تا کنون به این مسئله فکر کرده‌اید که هزینه‌ها در موسسات تولیدی چگونه طبقه بندی می‌شوند؟ همانند هر اقدام و عملکرد مالی دیگری، طبقه بندی هزینه‌ها و عوامل بهای تمام شده، اصول و قواعد خاص خود را دارد.
با طبقه بندی اصولی هزینه‌ها و بهای تمام شده، مدیران می‌توانند هزینه‌های مختلف را در طبقه‌های مربوطه مورد بررسی قرار دهند و مطابق با اهدافی که از قبل تعیین کرده‌اند به این هزینه‌ها رسیدگی کنند.
به عبارتی می‌توان گفت که مدیران می‌توانند برای پی بردن سریع به هزینه‌ها و عوامل دخیل در آن‌ها از اطلاعات مربوط به طبقه‌بندی هزینه‌های مختلف استفاده کنند و به این طریق موفق شوند که حداکثر بهره را از این اطلاعات ببرند. اما طبقه بندی هزینه‌ها چگونه و طبق چه روالی انجام می‌شود؟
چه عواملی در طبقه بندی هزینه‌ها دخیل هستند؟ ممکن است سوالاتی از این قبیل، ذهن شما را درگیر کرده باشند. در این مقاله از شبکه دانش فراپیام ما توضیحات جامعی را در رابطه با طبقه بندی عوامل بهای تمام شده به شما ارائه خواهیم کرد.
طبقه بندی هزینه‌های مربوط به عوامل بهای تمام شده
طبقه بندی هزینه‌ها می‌تواند به بررسی علل ایجاد هزینه‌ها و لزوم مصرف آن‌ها و طریقه صرفه جویی در این موارد کمک کند بی آن که فروانی اقلام هزینه‌ها موجب ایجاد سردرگمی در این موارد شود.
با توجه به این توضیحات می‌توان دریافت که طبقه بندی هزینه‌ها تا چه حد می‌تواند در انجام کسب و کار ما مهم و ضروری باشد. در ادامه این مقاله ما شما را با انواع طبقه بندی‌های مربوط به هزینه‌ها آشنا می‌کنیم و در رابطه با هر یک، توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد.
طبقه بندی طبیعی هزینه‌ها
از جمله رایج‌ترین انواع طبقه بندی هزینه‌ها می‌توان به طبقه بندی طبیعی هزینه‌ها اشاره کرد. طبقه بندی طبیعی هزینه‌ها، یک عامل بسیار مهم برای کنترل بودجه به شمار می‌رود.
مدیران و سایر کارکنان مسئول در حوزه تعیین بودجه می‌توانند با استفاده از این روش، بودجه خاصی را برای اختصاص به یک بخش خاص تعیین کنند. هزینه‌ها در این روش به دو دسته هزینه‌های ساخت و هزینه‌های تجاری تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه هر یک را برای شما توضیح می‌دهیم:
- هزینه‌های دسته اول: هزینه‌های ساخت
کلیه هزینه‌هایی که در کارخانه صرف می‌شوند را هزینه‌های ساخت می‌گویند. از جمله هزینه‌های مربوط به ساخت می‌توان به هزینه‌های مربوط به خرید و استفاده از مواد اولیه مصرفی، دستمزد کارکنان و کارگران و دیگر هزینه‌های مربوط به تولید اشاره کرد.
- هزینه‌های دسته دوم: هزینه‌های تجاری
این هزینه‌ها عبارتند از هزینه‌های مصرفی که در قسمت‌هایی به غیر از کارخانه صرف می‌شوند. از جمله هزینه‌های تجاری می‌توان به هزینه‌های تشکیلاتی، هزینه‌های اداری، هزینه‌های توزیع و هزینه‌های فروش اشاره کرد.
طبقه بندی هزینه‌ها به لحاظ ارتباط با محصولات مختلف
پیش از بررسی طبقه بندی هزینه‌ها به لحاظ ارتباط با محصولات مختلف، بد نیست که با چند مفهوم و اصطلاح آشنا شویم. از مهم‌ترین اصطلاحاتی که در این رابطه وجود دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهای اولیه
کلیه هزینه‌های مستقیمی که برای ساخت محصولات و تولید صرف می‌شوند را بهای اولیه می‌گویند. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های لازم برای مواد اولیه مصرفی، پرداخت حق و حقوق کارگران و… است. برای محاسبه بهای اولیه می‌توانید هزینه‌های لازم برای خرید مواد مصرفی را با هزینه‌های صرف شده برای پرداخت دستمزدها جمع ببندید.
- هزینه‌های تبدیل
مواد خام اولیه باید پرداخته شوند تا بتوان از آن‌ها محصولاتی جدید تهیه کرد. به همین منظور، لازم است که از ماشین آلات و نیروهای انسانی استفاده شود. برای به کارگیری ماشین آلات و نیروهای انسانی لازم است هزینه‌هایی از جمله دستمزد کارگران و سایر هزینه‌های غیر مستقیم کارخانه است.
به بیان دیگر، هزینه‌های تبدیل را می‌توان هزینه‌های لازم برای تبدیل مواد اولیه به محصولات تولیدی دانست. به منظور محاسبه هزینه‌های تبدیل می‌توانید هزینه‌های سربار ساخت را با دستمزدهای پرداختی مستقیم جمع بزنید.
به طور کلی اگر بخواهیم هزینه‌های لازم برای تولید محصولات را طبقه بندی کنیم، می‌توانیم آن‌ها را به دو دسته کلی هزینه‌های مستقیم و هزینه‌های غیر مستقیم تقسیم کنیم.
- هزینه‌های مستقیم
هزینه‌های مستقیم شامل تمامی هزینه‌هایی هستند که می‌توان آن‌ها را به تولید یا یکی از مراحل در تولید محصولات نسبت داد. به طور کلی می‌توان این هزینه‌ها را شامل هزینه‌های لازم برای تهیه مواد مصرفی اولیه، هزینه‌های لازم برای پرداخت مستقیم دستمزدها و دیگر هزینه‌های مستقیم دانست.
- هزینه‌های غیرمستقیم یا هزینه‌های سربار کارخانه
هزینه‌های غیرمستقیم یا هزینه‌های سربار کارخانه شامل کلیه هزینه‌هایی هستند که به طور مستقیم در تولید محصولات شرکت ندارند؛ اما در کارخانه صرف می‌شوند.
عوامل دخیل در هزینه طبقه بندی‌های مختلف
در هزینه‌های موجود در طبقه بندی‌های مختلف، عواملی دخیل هستند که در ادامه به معرفی و بررسی تک تک آن‌ها خواهیم پرداخت.
هزینه‌های مستقیم
به طور کلی عواملی که در ایجاد هزینه‌های مستقیم دخیل هستند، شامل موارد زیر است:
- مواد مستقیم
مواد اولیه، اصلی‌ترین و ضروری‌ترین جز برای ساخت و تولید یک محصول است. اهمیت وجود مواد اولیه برای تولید یک محصول به حدی است که می‌توان آن را اصلی‌ترین چهارچوب برای تولید محصولات دانست.
مثلا ماده اولیه برای تولید صندلی، چوب است یا ماده اولیه‌ای که در کارخانه ذوب آهن برای ساخت تیرآهن و ورق مورد استفاده قرار می‌گیرد، سنگ آهن است.
البته توجه داشته باشبد که برای طبقه بندی یک ماده اولیه در دسته مواد اولیه مستقیم، باید به ارتباط آن با محصول مورد نظر توجه داشته باشید. به طور کلی می‌توان گفت که کلیه موادی که به شکل مستقیم در ساخت یک محصول به کار می‌روند را مواد اولیه مستقیم می‌گویند.
- دستمزد مستقیم
کارگرانی که در محل‌های کار مختلف فعالیت می‌کنند را می‌توان در درجات مختلفی دسته بندی کرد. این کارگران بسته به نوع و میزان فعالیت خود در گروه‌بندی‌های متفاوتی قرار می‌گیرند.
عده‌ای از کارگران که به طور مستقیم در خطوط تولید فعالیت می‌کنند را کارگران مستقیم تولید می‌نامند و دستمزد و حقوق این کارگران، دستمزد مستقیم نام دارد. برای مثال: کارگرانی که در قسمت چوب بری یک کارگاه تولید صندلی فعالیت می‌کنند را کارگران مستقیم نامیده و به آن‌ها دستمزد مستقیم تعلق می‌گیرد.
هزینه‌های غیر مستقیم
یک سری از هزینه‌ها برای تولید محصولات در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها انجام می‌شود که ارتباط مستقیمی با تولید محصول ندارند. این هزینه‌ها را می‌توان هزینه‌های غیر مستقیم نامید.
هزینه‌های غیر مستقیم یا سربار ساخت، کلیه هزینه‌هایی هستند که در کارخانه‌ها صرف شده‌اند و نمی‌توانند به شکل مستقیم در تولید محصول دخیل بوده باشند. به علاوه کلیه هزینه‌های مستقیم کم اهمیت که تسهیم کردن آن‌ها به محصولات تولیدی مستقیم مقرون به صرفه نیست را می‌توان هزینه‌های غیر مستقیم دانست.
از جمله اسامی دیگری که برای معرفی هزینه‌های غیر مستقیم به کار می‌روند، می‌توان به سربار ساخت، سربار تولید، هزینه‌های عمومی کارخانه، هزینه‌های غیر مستقیم تولید و سربار کارخانه اشاره کرد.
از جمله هزینه‌های غیر مستقیم می‌توان به هزینه مواد غیر مستقیم، دستمزد غیر مستقیم، هزینه استهلاک دارایی‌هایی مانند ساختمان‌ها و ماشین آلات، هزینه‌های بیمه‌ای کارگران، هزینه‌های تهیه سوخت، هزینه‌های نگهداری ماشین آلات و… اشاره کرد.
طبقه بندی هزینه‌ها بر اساس تغییر حجم تولید
در این طبقه بندی، متناسب با حجم تولیدات کارخانه، ظرفیت کارخانه و وضعیت مالی و میزان بودجه مورد نظر، طبقه بندی انجام می‌شود. به دلیل ثابت نبودن عوامل یاد شده، میزان و حجم تولیدات در دوره‌های زمانی مختلف، متفاوت خواهد بود.
بسته به وضعیت بازار و سایر عوامل دخیل، ممکن است میزان تولیدات کم یا زیاد شوند. افزایش و کاهش حجم تولیدات با افزایش و کاهش هزینه‌های تمام شده ارتباط مستقیم خواهد داشت؛ به طوری که با افزایش تولید، میزان هزینه‌های مورد نیاز برای انجام این کار افزایش خواهد یافت و برعکس.
هدف از انجام طبقه بندی عوامل بهای تمام شده بر ایساس حجم تولید چیست؟
هدف از طبقه بندی عوامل بهای تمام شده با این روش این است که تولید کننده بتواند اثر تغییر میزان تولید را بر میزان هزینه‌های مصرفی بررسی کند.
او با انجام این کار می‌تواند با تغییر میزان هزینه‌های مصرفی، تاثیر آن را در بهای تمام شده محصولات نشان دهد. این روش مزایایی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
- مزایا
از جمله مزایای طبقه بندی عوامل بهای تمام شده بر اساس حجم تولید می‌توان به امکان تصمیم گیری بهتر مدیران در رابطه با بررسی سطح تولیدات و انتخاب بهترین سطح تولید ممکن اشاره کرد.
با کمک این روش، شما می‌توانید با انجام یک تقسیم بندی هزینه‌ها را به سه دسته ثابت، متغیر و نیمه متغیر تقسیم بندی کنید. این تقسیم بندی بر این اساس انجام می‌شود که تعیین مبلغ بعضی از هزینه‌ها به زمان ارتباط دارد؛ در حالی که هزینه‌های دیگر ممکن است تنها تحت تاثیر حجم تولیدی باشند و هیچ ارتباط خاصی با زمان نداشته باشند.
هزینه‌های ثابت
به کلیه هزینه‌هایی که هیچ ارتباط خاصی با حجم و میزان تولید ندارند و در اثر تغییر حجم تولید تغییر نمی‌کنند را هزینه‌های ثابت می‌نامند.
از جمله هزینه‌های ثابت می‌توان به هزینه‌های مربوط به عوارض اموال غیر منقول، حقوق مدیران، هزینه‌های مربوط به ساختمان و تاسیسات و کارخانه و… اشاره کرد. هزینه‌های ثابت را می‌توان در سه دسته مختلف تقسیم بندی کرد. این سه دسته عبارتند از:
- هزینه‌های ثابت در ارتباط با ظرفیت کارخانه
این هزینه‌ها به طور مستقیم تحت تاثیر امکانات تولیدی کارخانه قرار دارند. از جمله این هزینه‌ها می‌توان به هزینه استهلاک ماشین آلات و تاسیسات اشاره کرد.
- هزینه‌های ثابت بهره‌برداری
این هزینه‌ها شامل کلیه هزینه‌هایی هستند که به شکل مستقیمی با بهره‌برداری از امکانات کارخانه در ارتباط هستند. حق بیمه ساختمان، ماشین آلات و تاسیسات، هزینه عوارض نوسازی و اجاره ساختمان را می‌توان از جمله هزینه‌های ثابت بهره‌برداری دانست.
- هزینه‌های ثابت برنامه‌ای
این هزینه‌ها، هزینه‌هایی هستند که بر طبق تصمیم گیری‌های انجام شده توسط مدیران برای آینده کاری کارخانه در ارتباط با آینده انجام شده‌اند. از جمله هزینه‌های ثابت برنامه‌ای می‌توان به هزینه‌های لازم برای انجام توسعه و فعالیت در قسمت تحقیقات، هزینه‌های تبلیغاتی و… اشاره کرد.
هزینه‌های متغیر
تمامی مبالغ هزینه شده، چه با تولید رابطه مستقیم داشته باشند چه غیر مستقیم، متناسب با حجم تولید متغیر خواهند بود. این ارتباط به نحوی است که در صورت افزایش میزان تولید، مبلغ مورد نیاز افزایش و در صورت کاهش حجم تولید، این مبلغ نیز کاهش می‌یابد.
به سبب وجود همین ویژگی، تمامی هزینه‌های دارای این قابلیت را هزینه‌های متغیر می‌نامند. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت که هزینه‌های متغیر تابعی از تغییر حجم تولید هستند و متناسب با آن کم یا زیاد می‌شوند.
هزینه‌های نیمه متغیر
این هزینه‌ها، شامل تمامی هزینه‌هایی هستند که بخشی از آن‌ها ثابت بوده و بخش دیگر متغیر است. تغییر هزینه‌های نیمه متغیر مختلف در ارتباط با تغییر حجم فعالیت‌هادر موسسه متفاوت است.
برای مثال: بعضی از هزینه‌های نیمه متغیر ممکن است که در صورت قرارگیری در یک فاصله مشخص از تولید، ثابت باشند؛ حال آن که در سایر فواصل این هزینه‌ها می‌توانند کم یا زیاد شوند.
خلاصه مقاله و نتیجه گیری
در این مقاله انواع طبقه بندی عوامل بهای تمام شده و قیمت‌ها را برای شما شرح دادیم. هر یک از این طبقه بندی‌ها، قابلیت‌ها و ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد و در موارد خاصی می‌توان آن را مورد استفاده قرار داد. آشنایی با این طبقه بندی‌ها، انواع آن‌ها و خصوصیات و ویژگی‌های هر یک، می‌تواند برای تولید کنندگان بسیار مفید واقع شود.
بیشتر بخوانید :
