تنظیم صورت ‌های مالی چگونه انجام می‌شود؟

تنظیم صورت ‌های مالی چگونه انجام می‌شود؟

ارتباط شرکت‌ها با شخص ثالث، یعنی افراد و شرکت‌های دیگر یکی از روش‌هایی است که موجب رسیدن آن شرکت به اهداف خود می‌شود. منظور از شخص ثالث، سرمایه ‌‌گذاران، تأمین‌‌کنندگان مواد اولیه، بانک‌‌ها و غیره است.

این افراد و سازمان‌‌ها برای آن که بتوانند از وضعیت شرکت اطمینان حاصل کنند، نیاز به اطلاعاتی دارند که این وضعیت را نشان دهد.

طبیعی است که ریز اطلاعات عملکرد شرکت در داخل آن وجود دارد و امکان دسترسی به آن برای همه میسر نیست. بنابراین شرکت‌‌ها موظف هستند تا گزارشی از وضعیت مالی و عملکرد خود در دسترس ذی‌نفعان خود قرار دهند.

با فراپیام تا انتهای مقاله همراه باشید، تا درمورد این گزارش که به نام صورت‌‌های مالی شناخته می‌‌شود آشنا شوید و درمورد نحوه تنظیم صورت‌‌های مالی اطلاعاتی کسب کنید.

صورت مالی چیست؟

صورت مالی، گزارشی است از وضعیت عملکردی و مالی یک واحد تجاری که به صورت ساختاریافته بیان می‌‌شود. این صورت‌‌ها برای استفاده ذی‌نفعان طراحی شده‌‌اند و باید اطلاعاتی نظیر، دارایی‌‌ها، بدهی‌‌ها، حقوق مالکانه، درآمد و هزینه، سود و زیان، آورده مالکان و جریان‌‌های نقدی باشد.

استفاده‌‌کنندگان و ذی‌نفعان شرکت‌‌ها، با استفاده از این اطلاعات درمورد آینده مالی شرکت اطلاعات کسب می‌‌کنند. برای مثال در زمانی که شرکت‌‌ها می‌‌خواهند وام یا سایر تسهیلات بانکی را دریافت کنند، یا قصد دارند از تأمین کنندگان کالای اولیه مورد نیاز خود را تهیه کنند، طرف دیگر نیاز دارد شرایط شرکت را بررسی کند و سپس براساس آن تصمیم بگیرد.

برای مثال اگر مشخص بشود، شرکت توان ایجاد جریان نقدی مدام را ندارد، طبیعی است که با درخواست وام آن موافقت نمی‌‌شود. درواقع صورت‌‌های مالی باید نشانگر توانایی مالی شرکت در حال و آینده باشند. نکته مهم این جا است که چه اطلاعاتی و در چه قالبی باید ارائه شوند؟ برای پاسخ به این سؤال باید انواع صورت‌‌های مالی را بشناسیم.

انواع صورت ‌‌های مالی

چند نوع صورت مالی وجود دارد که در ادامه هر یک را معرفی خواهیم کرد. پیش از آن، باید بدانید که در هر یک از صورت‌‌های مالی، اطلاعات زیر باید وجود داشته باشد.

1. باید نام واحدی که گزارش را تهیه کرده است، به همراه سایر اطلاعات هویتی آن مجموعه در صورت مالی ذکر شود. اگر از دوره قبل تغییری برای این اطلاعات رخ داده است نیز باید ذکر شود.
2. باید در صورت مالی مشخص شود، که این گزارش مربوط به یک واحد تجاری است یا گروهی از واحدهای تجاری را شامل می‌‌شود.
3. هر صورت مالی برای یک دوره تنظیم می‌‌شود. تاریخ پایان این دوره باید در گزارش بیان شود.
4. واحد پولی که اطلاعات صورت مالی براساس آن بیان شده است باید ذکر شود.
5. اعداد بزرگ در صورت‌‌های مالی گرد می‌‌شوند تا خوانایی بهتری داشته باشند. واحد گرد شدن اعداد باید ذکر شود. این واحد ممکن است هزار ریال یا میلیون ریال باشد.

پس از اطلاعات فوق، برای تنظیم صورت‌‌های مالی، مهم‌‌ترین چیزی که باید بشناسیم، انواع آن‌‌ها است.

1. سود و زیان

گفتیم که صورت‌‌های مالی برای بازه زمانی خاصی تنظیم می‌‌شوند. به این بازه دوره مالی گفته می‌‌شود. صورت سود و زیان میزان درآمد و هزینه و سود زیان را در دوره مالی نشان می‌‌دهد، که فعالیت‌‌های عملیاتی و غیرعملیاتی آن را می‌‌سازند.

هر آنچه که در دوره مالیاتی باعث درآمد یا هزینه شده است، باید در صورت سود و زیان ذکر شود. آمار هزینه‌‌ها، بخشی از صورت مالی است که در پیش‌‌بینی وضعیت آینده بسیار مؤثر است. بنابراین هزینه‌‌ها باید برطبق ماهیت و کارکرد آن‌‌ها طبقه‌‌بندی شوند، تا اطلاعات کاملی به ذی‎نفعان برسد.

2. سود و زیان جامع

در تنظیم صورت سود زیان، گاهی برخی از اطلاعات در استاندارد حسابداری نمی‌‌گنجند. به همین منظور، صورت سود و زیان جامع تهیه می‌‌شود، تا نواقص مورد قبلی پوشش داده شوند. در این صورت مالی، موارد سود و زیان باید براساس این که آیا در آینده به صورت سود و زیان افزوده خواهند شد یا خیر طبقه‌بندی شوند.

این بخشی از استانداردهای حسابداری است، که مشخص می‌‌کند آیا چیزی به صورت سود و زیان افزوده خواهد شد یا خیر و اگر چنین است، در چه زمانی رخ خواهد داد.

3. ترازنامه یا صورت وضعیت مالی

در بحث حسابداری، دارایی‌‌ها از جمع بدهی‌‌ها و حقوق مالکانه محاسبه می‌‌شود. ترازنامه مشخص می‌‌کند که واحد تجاری چه دارایی‌‌هایی دارد. دارایی‌‌ها و بدهی‌‌ها براساس جاری و غیرجاری بودن باید در ترازنامه ذکر شوند. اگر نقدشوندگی، شاخص بهتر و گویاتری برای بیان این موارد باشد، طبقه‌‌بندی براساس آن صورت می‌‌گیرد.

4. تغییرات در حقوق مالکانه

در این صورت مالی، مبالغ ابتدا و انتهی دوره درمورد حقوق مالکانه بیان می‌‌شود. قالب این اعداد و ارقام به شکل یک ماتریس از مبالغ ابتدا و انتها و تغییرات آن‌‌ها در طول دوره مالی است. این تغییرات باید گویای تمام درآمدها و هزینه‌‌های واحد تجاری باشد، به جز تغییراتی که از معامله با مالکان حاصل شده است.

5. جریان‌‌ های نقدی

اطلاعاتی که در صورت جریان‌‌های نقدی بیان می‌‌شود، کمکی خوب برای ارزیابی وضعیت شرکت از نظر فراهم آوردن جریان‌‌های نقدی است. تصمیم‌‌گیری استفاده‌‌کنندگان شرکت، منوط به در اختیار داشتن این اطلاعات است.

این که آیا شرکت توانایی مالی برای ایجاد جریان‌‌های نقدی دارد یا خیر و اگر دارد، زمان‌بندی آن چگونه است. فعالیت‌‌های شرکت که جریان مالی می‌‌سازند، عبارتند از: فعالیت‌های عملیاتی، فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های تأمین مالی. بنابراین جریان‌‌های نقدی باید براساس همین فعالیت‌ها طبقه‌‌بندی شوند.

یادداشت توضیحات

علاوه‌‌بر ۵ نوع صورت‌‌ مالی که شرح دادیم، یادداشت توضیحات نیز در تنظیم صورت‌‌های مالی حضور دارد. این یادداشت‌‌ها شامل اطلاعاتی درمورد مبنای تنظیم صورت‌‌ها و قوانین  و اصول حسابداری به کار رفته در آن است. همچنین اطلاعاتی که در صورت‌‌های مالی ذکر نشده اما به درک بهتر آمار و ارقام مندج در آن‌‌ها کمک می‌‌کند، نیز در یادداشت توضیحات وجود دارند. اطلاعاتی که در این بخش ذکر می‌‌شوند به شرح زیر است.

• اطلاعات واحد تجاری، مانند نام، آدرس، محل ثبت و فعالیت‌‌های اصلی
• خلاصه‌‌ای از روندهای حسابداری که در محاسبات آمار و ارقام صورت‌‌ها از آن‌‌ها استفاده شده است.
• بدهی‌‌ها و قراردادهای شناسایی نشده احتمالی
• موارد غیرمالی، مانند سیاست‌‌گذاری‌‌های واحد تجاری
• ویژگی‌‌های عمومی صورت‌‌های مالی

تنظیم صورت مالی باید براساس قوانین و استانداردهای حسابداری انجام شود. بنابراین تمام صورت‌‌های مالی باید تعدادی ویژگی ضروری را داشته باشند. این ویژگی‌‌ها عبارتند از:

• بیان صادقانه و مطابق با استاندارهای حسابداری

قابل اتکا بودن مهم‌‌ترین ویژگی برای صورت‌‌های مالی است. بنابراین اطلاعاتی که در صورت‌‌های مالی ثبت می‌‌شود باید صادقانه و قابل اتکا باشد. بنابراین باید طبق استاندارهای حسابداری تنظیم شده باشد.

• تنظیم صورت براساس تداوم

تنظیم صورت‌‌های مالی باید براساس تداوم واحد تجاری در آن باشد. درواقع بررسی یک صورت مالی باید نشان بدهد که آیا شرکت توانایی ادامه فعالیت دارد یا خیر. اگر مدیریت بخواهد واحد تجاری را منحل کند یا به فعالیت آن واحد پایان دهد نیازی به بیان این مورد نیست.

• بیان موارد برمبنای تعهدی بودن

در بحث حسابداری دو نوع مبنا برای درنظرگیری درآمد و هزینه وجود دارد. یکی مبنای تعهدی و دیگری نقدی. در بررسی وضعیت برمبنای نقدی، زمانی ثبت هزینه و درآمد صورت می‌‌گیرد، که وجه انتقال پیدا کرده باشد.

برعکس در بررسی وضعیت برمبنای تعهدی، هزینه و درآمد بدون توجه به پرداخت، تنها براساس سفارش‌‌ها ثبت می‌‌شوند. در تنظیم صورت‌‌های مالی، از مبنای تعهدی استفاده می‌‌شود.

• بیان موارد موجود براساس اهمیت و تجمیع یافته

در بررسی انواع صورت‌‌های مالی دیدیم که در هر صورت، اطلاعات بسته به شاخص‌‌هایی طبقه‌‌بندی می‌‌شوند. بنابراین موارد براساس ماهیت و کارکردشان در هر صورت مالی دسته‌‌بندی به خصوصی دارند. در صورت‌‌های مالی باید در این بخش به طور خلاصه، اطلاعات موارد مهم مالی باید براساس اهمیت تجمیع شوند.

• تهاتر غیر مجاز است

دارایی‌‌ها و بدهی‌‌ها باید به صورت جداگانه در صورت مالی ذکر شوند، تهاتر این دو مجاز نیست، مگر براساس استاندارد حسابداری الزامی یا مجاز بیان شده باشد.

• ارائه گزارش به صورت متناوب

زمان‌بندی ارائه گزارش صورت مالی بسیار مهم است. شرکت‌‌ها باید حداقل به طور سالانه صورت مالی خود را ارائه دهند. اگر شرکتی صورت مالی خود را در دوره کوتاه‌‌تر یا بلندتر ارائه کند، باید همراه صورت مالی، گزارشی از دلیل این تغییر نیز ارائه دهد.

• بیان قیمت ‌‌های قبلی برای مقایسه

هدف صورت‌‌های مالی، روشنگری وضعیت شرکت‌‌ها است. برای آن که ذی‌نفعان از روند عملکرد شرکت آگاه شوند، قیمت‌‌های قبلی نیز باید در دسترس باشد، تا با مقایسه تحلیل خود از وضعیت شرکت را انجام دهند.

بنابراین در پایان هر دوره مالی، از هر نوع صورت مالی دو عدد، یکی مربوط به دوره جاری و یکی مربوط به دوره قبلی ارائه می‌‌شود. اگر دوره مالی ۶ ماهه باشد، علاوه‌‌بر صورت مالی کامل سال قبل، صورتی معادل ۶ ماهه جاری از سال قبل نیز ارائه می‌‌شود.

• روش ارائه و محاسبه ثابت

برای آن که مقایسه به بهینه‌‌ترین شکل ممکن صورت بگیرد، روش محاسبه و ارائه صورت‌‌های مالی باید در تمام دوره‌‌ها یکسان باشد. بنابراین ساختار ارائه مطالب باید ثابت باشد، تا بتوان اطلاعات را قابل اتکا دانست.

روش جدید ارائه صورت مالی

از آغاز سال ۱۳۹۸، قالب جدید برای ارئه صورت‌‌های مالی تنظیم شده است، این قالب از طرف سازمان حسابرسی کشور تنظیم شده و موارد زیر در آن تغییر یافته است.

1. ترتیب صورت ‌‌های مالی تغییر کرده است

در سال‌‌های قبل از ۱۳۹۸ ترتیب ارائه صورت‌‌های مالی با ترازنامه شروع می‌‌شد، اما امروزه اولین صورت، صورت سود و زیان است.

2. تغییر نام برخی صورت ‌‌های مالی

وضعیت مالی و صورت جریان‌‌های نقدی که پیش‌‌تر معرفی کردیم، در ابتدا ترازنامه و صورت وجه نقد نام داشتند. البته از عبارت ترازنامه هنوز هم استفاده می‌‌شود.

3. گردش زیان انباشته حذف شده است

گردش زیان انباشته سابقاً یکی از اجزای حقوق مالکانه بوده است، اما اکنون حذف شده و به جای آن از گردش سود انباشته استفاده می‌‌شود.

4. گزارش ماتریسی صورت تغییرات

در بحث حقوق مالکانه به ماتریسی اشاره کردیم که تغییرات را از ابتدا تا انتهای دوره نشان می‌‌دهد. این شیوه نمایش در قالب ماتریس از موارد جدید است.

5. تغییر ترتیب موارد ترازنامه یا صورت وضعیت مالی

شیوه نمایش موارد ترازنامه، ستونی یا اصطلاحاً گزارشی شده است. همچنین ترتیب موارد در آن با گذشته متفاوت است. دارایی‌های غیرجاری، دارایی‌های جاری، حقوق مالکانه، بدهی‌های غیرجاری، و بدهی‌های جاری ترتیب کنونی تراز نامه است.

6. تغییر در طبقه‌‌ بندی اطلاعات در صورت جریان‌‌ های نقدی

در صورت جریان‌‌های نقدی، قبلاً از ۵ طبقه‌‌بندی استفاده می‌‌شد. امروزه جریان‌‌های نقدی در ۳ طبقه‌‌بندی شامل فعالیت‌های عملیاتی، فعالیت‌های سرمایه ‌گذاری، و فعالیت‌های تأمین مالی بیان می‌‌شوند.

این‌‌ها بخشی از مهم‌‌ترین تغییراتی بودند که در ارائه صورت‌‌های مالی قابل مشاهده است.

سخن پایانی

صورت‌‌های مالی، مجموعه گزارش‌‌هایی از عملکرد شرکت‌‌ها در دوره مالی مشخص آن شرکت هستند، که وضعیت شرکت را به اطلاع ذی‌نفعان آن می‌‌رسانند.

دیدم که هر صورت مالی حاوی اطلاعاتی به خصوص است. از آن جایی که طبق نظر سازمان حسابرسی کشور، برای نزدیکی بیشتر قالب صورت‌‌ها به قالب جهانی تغییراتی در آن‌‌ها ایجاد شده است، خوب است این تغییرات را به طور کامل بشناسید.

رعایت ویژگی‌‌های عمومی معرفی شده، در تنظیم یک صورت مالی استاندارد ضروری است. بنابراین جانب صداقت را رعایت کرده و گزارش را براساس استاندارد حسابداری تنظیم کنید، سعی کنید زمان‌بندی و قالب ثابتی برای ارائه داشته باشید و اطلاعات دوره قبل را برای مقایسه محیا کنید.

نویسنده: احسان مهدیزاده