شاید تا به حال کلمه بدهکار و بستانکار به گوشتان خورده باشد، اما معنی و تعریف درستی از آن ندانید. از آنجایی که این دو موضوع در حسابداری از اهمیت قابل توجه ای برخوردار است، تصمیم گرفتیم که اطلاعاتی را در رابطه با این موضوعات در اختیارتان قرار دهیم تا شما با آنها آشنا شوید.
در ابتدا به بررسی معنی در نظر گرفته شده برای این دو کلمه میپردازیم. بدهکار از جمله کلماتی به حساب میآید که مسلما تا به حال بارها آن را شنیدهاید و همانطور که میدانید به فردی گفته میشود که نسبت به پول و کالایی که در اختیار دارد، مدیون است و باید همان کالا یا پول را برگرداند.
از طرف دیگر بستانکار قرار دارد که در واقع همان طلبکار است. در یک تعریف ساده میتوان گفت که کالا و هزینه از بدهکار گرفته میشود و به بستانکار برگردانده میشود.
بررسی بدهکاری و بستانکاری در حسابداری، بدهکار و بستانکار یعنی چه؟
در بخش قبل به بررسی معنی این دو کلمه پرداختیم و متوجه شدیم که در معاملهای که میان دو نفر شکل میگیرد و کالا یا پول جابهجا میشود، یکی از افراد بدهکار خواهد بود و باید هزینه یا کالا را برگرداند و از طرف دیگر بستانکار قرار دارد که پول یا کالا را در اختیار فرد دیگر قرار داده است.
تا به اینجا همه چیز واضح است و به احتمال زیاد برای شما هم سوالی پیش نیامده! حال تصمیم داریم این موضوع را در رابطه با حسابداری مورد بررسی قرار دهیم تا متوجه شویم که بدهکار و بستانکار در حسابداری چیست؟
دقت داشته باشید که مفهوم این اصطلاحات در دنیای حسابداری متفاوت از معنا و مفهوم در دنیای اطراف و واقعی است و ممکن است در هنگام کار با یک نرم افزار حسابداری خبری از این اصطلاحات نباشد. همچنین باید بدانید که مفهوم ثابت و ۱۰۰% مشخصی نیز برای آن در نظر نگرفتند؛ بلکه به آنها در حسابداری به عنوان عامل اصلی برای تشکیل یک معامله نگاه میکنند. در ادامه معنی این کلمات را به صورت کلی و مختصر بیان خواهیم کرد تا ذهن شما درک مناسبی از این موضوع پیدا کند.
تعریف بدهکار در تعریف کلی: فردی که باید پولی را بپردازد.
تعریف بستانکار در تعریف کلی: فردی که طلب دارد و باید پولی را بگیرد.
تعریف بدهکار در حسابداری: گیرنده انتفاع
تعریف بستانکار در حسابداری: دهنده انتفاع
البته توجه داشته باشید که هیچ یک از تعریفها، جامع و کامل نیستند. بدهکار و بستانکار در حسابداری دوطرفه، در واقع مدخلهایی به حساب میآیند که در سندهای حسابداری و دفاتر حسابداری شکل میگیرند تا بتوانند اثرات ریالی رویدادهای مالی یک سازمان و شرکت را به ثبت برسانند.
بررسی ماهیتهای بدهکار و بستانکار در حسابها
همانطور که گفته شد، در حسابداری دو طرفه، یک حساب بدهکار و طرف دیگر بستانکار میشود. در ادامه حسابهایی را ذکر خواهیم کرد که ماهیت بدهکاری دارند.
- دارایی
- پیش پرداخت
- بهای تمام شده
- هزینه
همچنین در کنار چنین حسابهایی، برخی ماهیت بستانکاری دارند که این موارد در ادامه ذکر خواهد شد.
- حقوق صاحبان سهام
- درآمد
- بدهی
- پیش دریافت
شرایطی را تصور کنید که بدهکار باید همیشه پول و یا کالایی را بپردازد و از طرف دیگر، بستانکار نیز همیشه فردی است که باید مبلغی را پس گیرد. اگر دید ما اینچنین باشد، پدیدههایی چون دارایی، پیش پرداخت و هزینهها بدهکار هستند؛ یعنی اگر به آنها به چشم یک انسان نگاه شود، آنها به ما بدهکار هستند.
از طرفی درآمد، حقوق صاحبان سهام و انواع پیشنیازها بستانکار هستند؛ چرا که مبلغ و یا کالایی را در اختیار ما قرار میدهند.
دقت داشته باشید که اگر طرف حساب شما در یک شرکت حسابداری فردی حقیقی باشد، باید همانند شرایط عامیانه به آن نگاه کرد؛ یعنی اگر فرد بدهکار است باید پولی را بپردازد و اگر بستانکار است باید پولی به او بازگردانده شود.
برای مثال شرایطی را تصور کنید که در یک گزارش که از مانده حساب یک فرد باقی مانده، ۱۰ میلیون تومان تعیین شده و این عدد در ستون مربوط به بدهکارها به ثبت رسیده است.
دقت داشته باشید که ستون بدهکارها در جدول مربوط به حسابداری یک شرکت، در سمت راست و ستون مربوط به بستانکارها در سمت چپ قرار میگیرد. حال با این اوصاف، فردی که نامش در ستون راست یعنی لیست مربوط به بدهکارها قرار گرفته است، باید به شما ۱۰ میلیون تومان پرداخت کند؛ چرا که به شما و شرکتتان بدهکار است.
مسلما اگر چنین موضوعی برعکس بود، یعنی نام فرد در ستون سمت چپ قرار میگرفت، شما باید به فرد ۱۰ میلیون تومان را باز گردانید.
بررسی بدهکاری و بستانکاری در خصوص بانکها و صندوقها
موضوع بدهکاری و بستانکاری در بسیاری از زمینهها و حوزهها مورد استفاده قرار میگیرد. حال به بررسی آنها در خصوص بانکها و صندوقها میپردازیم. در چنین شرایطی، شما باید صندوق و بانکها را یک شخص حقیقی در نظر بگیرید و با چنین دیدی به آنها نگاه کنید. با این کار شرایط به گونهای رقم خواهد خورد که شما میتوانید تعریف عمومی را در این راستا به کار ببرید.
همچنین بخوانید : اصول حسابداری چیست؟
برای مثال شرایطی را تصور کنید که شما مبلغی را در بانک قرار دادهاید و در حال نگهداری از آن هستید. این موضوع شرایطی را میسازد که گویی شما پولی را به بانک قرض دادهاید. حال اگر بانک یک فرد حقیقی در نظر گرفته شود، بدان معناست که بانک به شما بدهکار است و باید مبلغی را به شما باز گرداند. پس شما بستانکار هستید و حسابتان ماهیت بدهکاری دارد.
انواع بدهکاری
بدهکاری در حسابداری را میتوان در دو دسته یا نوع متفاوت قرار داد. این دو دسته یا نوع را میتوان شامل بدهکار تجاری و بدهکار غیر تجاری در نظر گرفت.
هر یک از این بدهکاریها خصوصیات و شرایط ویژهای دارند. از همین جهت فاکتورهای گوناگونی برای آنها در نظر گرفته شده است که بتوانیم از طریق آنها این دو نوع را از یکدیگر جدا کنیم. در ادامه تعریفی از هر یک را در اختیارتان قرار خواهیم داد تا با هر دو نوع بدهکاری آشنا شوید.
بدهکاران تجاری
بدهکاران تجاری در واقع افرادی هستند که کالا یا خدماتی را به آنها ارائه دادهایم که میدانیم کالا و خدمات آنها را یک زمان به فروش میرسد یا خواهد رسید. این موضوع کمک میکند که شرایطی که در نظر گرفته میشود مناسب باشد.
از همین جهت توصیه میشود ستونی را برای مشخص کردن نوع بدهکاری در نظر بگیرید و جدای از هر آنچه که مینویسید، این موضوع را نیز ذکر کنید تا بتوانید جز به جز امور و موارد را بدانید و به آنها دسترسی داشته باشید.
بدهکاران غیر تجاری
شاید با شنیدن نام بدهکاران غیر تجاری تعریفی به ذهنتان نرسد و ندانید که این نوع از بدهکاری چه شرایطی دارد و چگونه است.
توجه داشته باشید که این افراد در واقع افرادی هستند که کالاهای غیر تجاری به آنها فروخته میشود و ساده بوده و هیچ فرایند خاصی برای آنها صورت نگرفته است. به نوعی میتوان گفت بدهکاران غیر تجاری همانند کسب و کارهایی هستند که کالایی را میفروشند.
در این شیوه نوع کالایی که به فروش میرسد نیز اهمیت دارد. برای مثال شرایطی را تصور کنید که یک فرد کتابخانهای دارد و میتواند کتابهای خود را در این کتابخانه به فروش برساند.
این شرایط مصداق این است که شما کالای خود را مورد تجارت قرار دادهاید؛ اما اگر همین فرد بخواهد جدای از کتابهایی که در کتابخانه هستند، رایانهای که در آن کتابخانه وجود دارد را نیز بفروشد، بدهکار غیر تجاری خواهد شد؛ زیرا رایانه از جمله اموالی به حساب میآید که مربوط به کتابخانه است و به شخص مرتبط نیست.
با این اوصاف و طبق آنچه در این مطلب گفته شد، باید متذکر شد که بیشتر حسابهایی که به این شکل در نظر گرفتهشدهاند دارای دادههای مضاعف هستند.
دقت داشته باشید که حسابهایی که برای بدهکاران شکل میگیرد، در این قالب طراحیشدهاند که بتوانند از آنها در فرآیند شخصی نیز استفاده کنند. همچنین بتوانند حساب را به صورت کنترل شده در دست خود بگیرند.
به نوعی میتوان گفت یک حسابدار تنها میتواند برآورد هزینهها و لیستی که در اختیار دارد را انجام دهد تا کنترل بر حسابها داشته باشد.
اگر یک حساب دارای ماهیت بدهکاری باشد چه میشود؟
همانطور که گفته شد، در سمت راست لیست، ستون مربوط به بدهکار قرار دارد و در سمت چپ ستون مربوط به بستان کار. حال اگر یک حساب دارای ماهیت بدهکاری باشد، در سمت راست افزایش خواهیم داشت و در سمت چپ که مربوط به ستون بستانکار است کاهش. همچنین باید متذکر شد که حساب دارای ماهیت بدهکار غالبا مانده بدهکار نیز دارد.
اگر یک حساب دارای ماهیت بستانکاری باشد چه میشود؟
حال شرایط برعکس و خلاف حساب بدهکار را تصور کنید که یک حساب دارای ماهیت بستانکاری است. در چنین شرایطی ستون چپ که مربوط به بستانکار است، افزایش خواهد داشت و ستون سمت راست که مربوط به بدهکار است با کاهش روبرو خواهد شد.
همچنین در این نوع از حساب نیز حساب با ماهیت بستانکار غالبا مانده بستانکار نیز خواهد داشت.
انواع دفاتر حسابداری
دفاتر مربوط به حسابداری را میتوان در دو نوع گوناگون در نظر گرفت که این دو نوع شامل مواردی چون دفاتر قانونی و دفاتر اختیاری میشود. هر یک از دفاتر شامل مواردی خاص هستند که به آنها اشاره خواهیم داشت.
دفاتر قانونی
دفتر روزنامه: در این نوع از دفتر تمام فعالیتهای موسسه به صورت درست و کامل به ثبت میرسد.
دفتر کل: در این دفتر تمام عناوینی که در دفتر روزنامه قرار دارد، به صورت مجزا و مستقل از یکدیگر طبقهبندی میشوند که به آن دفتر کل یا دفتر حساب T میگویند.
دفاتر اختیاری
دفتر معین: عناوینی که در دفتر کل قرار دارد به عنوانهای ریزتر تبدیل میکند.
دفتر تفضیلی: دفتر تفضیلی در واقع به دفتری گفته میشود که عناوین دفتر معین را به یک طبقه ریزتر تبدیل میکند.
بستانکار یعنی چه در حسابداری؟
طبق تعاریفی که در بخشهای قبلی از ماهیت حسابها در حسابداری و مفهوم بدهکاری ارائه دادیم متوجه شدیم که بدهکاری به حالتی گفته میشود که در آن فرد حقیقی یا حقوقی باید مبلغی را به حساب بستانکار بپردازد. حال در ادامه به توضیح مفهوم بستانکاری خواهیم پرداخت.
به صورت کلی در دنیای بازرگانی و مبادلات کالا و خدمات مختلف فرد یا نهادی که خدمت یا کالایی را به فرد دیگری ارائه میدهد به عنوان بستانکار شناخته میشود؛ در مقابل آن فردی که آن کالا یا خدمت را دریافت کرده است به عنوان بدهکار در نظر گرفته میشود. در نتیجه بستانکار فرد یا سازمانی است که دارایی یا خدماتی که ارائه داده است را باید در زمان مشخص شدهای از فرد یا سازمان بدهکار دریافت کند. به صورت کلی میتوان گفت دو نوع بستانکار وجود دارد:
- بستانکار تجاری
به افراد یا سازمانهایی گفته میشود که در ازای ارائه خدمات خود وجه نقدی را دریافت نکردهاند. این افراد یا سازمانها در معاملات مختلف تجاری در مقابل موجودی کالا قرار گرفته و به عنوان فروشنده در دنیای بازرگانی فعالیت میکنند.
- بستانکار غیر تجاری
در بستانکاری غیر تجاری معاملات خاصی صورت نگرفته است؛ بلکه در این بخش افراد یا سازمانهای مورد نظر مانند بانکها، مبالغی را به عنوان قرض یا وام برای مدت زمان خاص و با سود مشخصی به افراد یا سازمانهای مختلف ارائه دادهاند.
برای دریافت بهتر این که طلبکار و بدهکار یعنی چه؟ در ادامه به ارائه جدول بدهکار و بستانکار خواهیم پرداخت:
|
عنوان حساب |
|
|
بدهکار |
بستانکار |
|
صندوق |
|
|
افزایش دارایی (دریافت وجه نقدی) |
کاهش دارایی (پرداخت وجه نقدی) |
|
وام پرداختی |
|
|
بدهکار کاهش بدهی بازپرداخت وام دریافتی |
بستانکار افزایش بدهی دریافت وام |
بدهکار بستانکار شدن حساب بانک
گاهی ممکن است در مراجعه به بانکها از کارمندان شنیده باشید که حساب جاری شما بدهکار یا بستانکار شده است. در این بخش با ذکر مثال به توضیح مفهوم بدهکار و بستانکار شدن در بانکها خواهیم پرداخت.
تصور کنید شرکت X برای راهاندازی خط تولید خود از بانک مورد نظر ۱۰۰ میلیون تومان وام دریافت کرده است؛ در این حالت بانک حساب شرکت مورد نظر را در حالت بدهکار قرار میدهد. در این حالت حساب پیش دریافت درآمد را در حالت بستانکار قرار میدهند؛ زیرا شرکت X نسبت به بازپرداخت ۱۰۰ میلیون تومان به بانک متعهد است. حال اگر شرکت مورد نظر مبلغ وام دریافتی را به بانک پرداخت کند موجودی نقدی بانک ۱۰۰ میلیون افزایش پیدا میکند و حساب صندوق به اندازه ۱۰۰ میلیون تومان در حالت بدهکار قرار میگیرد. در این زمان در صورت تقاضای مشتری بانک مجددا ۱۰۰ میلیون تومان به حساب او واریز میکند تا متعهد به بازگرداندن وجه نقدی باشد.
|
طبقهبندی حساب |
مانده عادی |
|
دارایی |
بدهکار |
|
حساب کاهنده دارایی |
بستانکار |
|
بدهی |
بستانکار |
|
حساب کاهنده بدهی |
بدهکار |
|
حقوق صاحبان سهام |
بستانکار |
|
سرمایه |
بستانکار |
|
برداشت تقسیم سود سهام |
بدهکار |
ایجاد ارتباط بین بدهکار و بستانکار چگونه است؟
یکی از مواردی که در هر کسب و کاری اهمیت دارد، برقراری ارتباط مناسب بین بدهکار و بستانکار است. از آنجایی عدم پرداخت به موقع بدهی میتواند به شهرت و اعتبار بیزینس شما آسیب بزند باید توجه داشته باشید که تمامی بدهیهای خود را به موقع پرداخت کنید. همچنین اگر در حالت بستانکار قرار گرفتهاید در تاریخ مقرر از فرد بدهکار در یک چهارچوب مناسب برای بازپرداخت بدهی پیگیری کنید.
نکته دیگری که در این قیمت باید به آن توجه کرد این است که در صورت عدم پرداخت به موقع بدهی، باید مبلغ اضافیای را تحت عنوان خسارت تاخیر پرداخت کنید. در برخی از موارد این هزینه میتواند ضربه بزرگی را به مجموعه دارایی شما بزند.
جمعبندی
همانطور که پیشتر گفته شد، دارایی یا هزینهها از جمله ماهیتهای بدهکاری به حساب میآیند؛ چرا که اگر ارزش مادی آنها را در نظر بگیریم باید به ما بازگردانده شوند. در نتیجه بدهکار به حساب میآیند.
از همین جهت زمانی که هزینه دارایی و بها تمام شده و پیشپرداختهای ما با افزایش روبرو شوند، اعداد باید در سمت ستون بدهکاران که در راست جدول دیده میشود نیز افزایش یابد و به همان میزان باید اعداد و ارقام ستون چپ مربوط به بستانکاری میشود نیز کاهش یابد.
در سمت دیگر بدهیها، پیش دریافتها و درآمدهای ماهیتی قرار دارند که از جمله حسابهای بستانکاری هستند؛ چرا که این حسابها در واقع در ازای چیزی به حساب میآیند که از دست دادیم و یا باید پرداخت کنیم. از همین جهت افزایش آنها در سمت بستانکاران و کاهش آنها در سمت بدهکاران دیده خواهد شد.
اگر در اثر اطلاعاتی که در اختیارتان قرار گرفت، گیج شدهاید؛ توصیه میشود مفهوم بستانکار و بدهکار را در دنیای حقیقی به یادآورید و تا جایی که میتوانید حسابهای روبرو خود را حقیقی تصور کنید. این موضوع به شما این امکان را میدهد که درک درستتری نسبت به مسائل مربوط به حسابداری و بستانکاری پیدا کنید.
بیشتر بخوانید :
وااااای خیلی عالی بود ممنون❤️🙏
ممنون از همراهی شما