حسابداری بهای تمام شده چیست؟

حسابداری بهای تمام شده

حسابداری بهای تمام شده برای محاسبه هزینه واقعی محصولات و کنترل هزینه ­های تولید، هزینه ­های مواد، هزینه ­های کارگر و … بسیار مهم است. این رشته یکی از گرایش ­های تخصصی حسابداری بوده که پس از حسابداری مالی، از بالاترین اهمیت برخوردار بوده و کاربرد آن در مورد جمع­آوری اطلاعات عناصر بهای تمام شده و برآورد هزینه­ های واقعی محصولات و خدمات است.

در این مقاله قصد داریم تعریف جامعی از بهای تمام شده، حسابداری بهای تمام شده و اهمیت آن در کسب و کار ارائه دهیم. با این مقاله از فراپیام همراه بمانید.

منظور از بهای تمام شده چیست؟

به هزینه­ های مستقیم مرتبط با تولید کالاهای فروخته شده در شرکت، بهای تمام شده می­گویند. به عبارتی بهای تمام شده عبارت است از هزینه مواد مصرفی که برای تولید کالا به کار رفته­ اند و همچنین هزینه­ های مستقیم نیروی کار در تولید کالای مذکور. هزینه ­های توزیع و فروش که جزء هزینه ­های غیر مستقیم به شمار می ­آیند، در بهای تمام شده در نظر گرفته نمی­شوند.

بهای تمام شده کالایی که به فروش رفته است در قالب سود و زیان پدیدار شده و می­توان برای محاسبه حاشیه سود نا خالص شرکت آن را از درآمد کسر نمود. پس اهمیت حسابداری بهای تمام شده از اینجا به خوبی مشخص می­شود، چرا که مدیریت شرکت با محاسبه بهای تمام شده تولیدات می­تواند هزینه­ های جانبی دیگر را به خوبی کنترل نماید.

حسابداری بهای تمام شده

حسابداری بهای تمام شده یا حسابداری صنعتی (Cost Accounting) تمام هزینه­ های شرکت را در ارتباط با خدمات و محصولات ثبت، بررسی و جمع­ بندی می ­نماید. این فرآیند به سازماندهی و کنترل هزینه­ ها و در نتیجه تصمیم­ گیری و طراحی یک برنامه استراتژیک در زمینه بهبود کارایی هزینه ­ها کمک زیادی می­نماید.

مدیر شرکت با حسابداری بهای تمام شده، در مورد اینکه در چه جایی هزینه ­ها را کنترل و در کجا هزینه بیشتری صرف کند، ایده کسب می­نماید و این به نوبه خود به ایجاد چشم انداز و برنامه­ های آتی کمک می­کند.

حسابداری بهای تمام شده در زمینه­ هایی چون آنالیز اطلاعات مالی و تهیه گزارش­ های مرتبط با آن جهت نگهداری سوابق دارایی­ ها، سود و زیان، بدهی­ ها، بدهی مالیاتی و به طور کلی فعالیت­ های مالی در داخل یک شرکت و یا سازمان کاربرد دارد.

تاریخچه حسابداری بهای تمام شده

دانشمندان بر این باورند که حسابداری بهای تمام شده برای اولین بار در جریان انقلاب صنعتی گسترش یافت. در واقع زمانی که اقتصادهای نوظهور عرضه و تقاضای صنعتی پدید آمده و تولیدکنندگان را مجبور به پیگیری هزینه ­های ثابت و متغیر خود جهت بهینه­ سازی فرآیندهای تولید نمودند.

حسابداری بهای تمام شده به شرکت­ های راه آهن و فولاد این امکان را داد تا هزینه­ های خود را بهتر کنترل نموده و کارایی را بیشتر کنند. با آغاز قرن بیستم، حسابداری بهای تمام شده به موضوعی بسیار گسترده در ادبیات مدیریت بازرگانی تبدیل شده بود.

وظایف حسابدار صنعتی یا بهای تمام شده چیست؟

مجموعه فعالیت­ هایی که حسابدار صنعتی باید برای سازمان انجام دهد به شرح زیر است:

• ایجاد جداول حساب­ ها و ورودی ­ها برای هر حساب مرتبط؛
• ارائه، حفظ و آنالیز بودجه­ سازمان؛
• ارائه گزارشات دوره­ای و مقایسه هزینه های بودجه با هزینه ­های واقعی؛
• توسعه و اجرای سیستم های ثبت و حسابداری؛
• آنالیز فرآیند، هزینه­ ها، درآمد، تعهدات مالی و هزیه ­های آتی شرکت؛
• نظارت بر فعالیت پرسنل حسابداری و ارائه کتابچه ­های راهنما برای آنان.

لزوم آموزش حسابداری بهای تمام شده

اگر مدیر یک شرکت نتواند با بهای تمام شده دستمزدها و هزینه ­ها را به گونه ­ای مناسب کنترل کند و اطلاعات دقیقی را در این زمینه کسب نماید قطعا در مورد تصمیم­گیری ­های خود در مورد افزایش تولید و ارائه­ برنامه ­های کارآمد برای خدمات و محصولات با کیفیت با مشکل مواجه خواهد شد.

در حسابداری بهای تمام شده، حسابدار مربوطه تمام اطلاعات مربوط به هزینه­ ها را جمع­ آوری کرده و به منظور ارائه راه حل­ های کاهش بهای تمام شده تولیدات، گزارشات را تجزیه و تحلیل می­کند. تیم مدیریت داخلی شرکت از طریق حسابداری بهای تمام شده، کلیه هزینه­ های متغیر و ثابت مرتبط با فرآیند تولید را شناسایی نموده و به صورت جداگانه این هزینه­ ها را ارزیابی و ثبت می­کنند.

در مرحله­ بعد هزینه­ های ورودی را با نتایج خروجی مقایسه می­کنند تا بتوانند در بررسی عملکرد مالی و تصمیم­گیری­ های آتی در زمینه کسب و کار کمک کنند.

اهداف حسابداری بهای تمام شده

– حسابداری بهای تمام شده به بودجه بندی شرکت کمک می­کند

وقتی یک کسب و کار تصور بهتری از نحوه دقیق مصرف پول داشته باشد، می­تواند بودجه بهتری را برای آینده پیاده کند. حسابدار یک شرکت معمولا از هزینه ­های ثابت کسب و کار مانند آب و برق، اجاره، مالیات بر املاک و … آگاه است اما هزینه ­های متغیر مانند نیروی کار و مواد اولیه همزمان با تولید تغییر می­کنند.

این هزینه­ ها باید برای ایجاد بودجه بعدی پیگیری و برآورد شوند. حسابداری بهای تمام شده در مورد پولی که اکنون هزینه می­شود به همراه روش­هایی که سود شرکت را به حداکثر می­رسانند پرده بر می­دارد.

– حسابداری صنعتی به شرکت این امکان را می­دهد تا کارآمدتر باشد

به طور معمول، بررسی فرآیندهای شرکت منجر به ایجاد راه ­هایی برای بهبود آنان می­شود. به عنوان مثال، شاید یک شرکت متوجه شود که برای تولید یک محصول نیازی به شیفت ده ساعته روی یک دستگاه خاص نباشد و با هشت ساعت نیز این کار انجام شود. یا اینکه اثبات شده است که اختصاص سه نفر برای یک خط تولید زیاد بوده و دو نفر هم می­توانند از عهده آن کار برآیند.

– با حسابداری بهای تمام شده سود بیشتری حاصل می­آید

اگر شرکتی فرآیندهای تولید خود را کارآمدتر نماید، به این معنی که همان بازده را با هزینه کمتری تولید کند، سود بیشتری به دست خواهد آورد.

بهای تمام شده شامل چه هزینه­ هایی می­شود؟

بهای تمام شده شامل دو هزینه­ عمده متغیر و ثابت می­شوند:

• هزینه ­های متغیر: هزینه ­های متغیر مستقیما به تولید یک محصول مربوط می­شوند مانند هزینه­ های مواد و نیروی کار. این نوع هزینه­ ها غالبا با نوسان همراه هستند.
• هزینه­ های ثابت: این نوع هزینه ­ها، به طور مستقیم با تولید در ارتباط نیستند اما برای تولید یک محصول لازم هستند مانند هزینه ­های آب و برق یا اجاره یک مرکز تولیدی. این نوع قیمت­ ها معمولا نوسانی ندارند و یا اگر تغییر کنند بسیار جرئی هستند.
• هزینه­ های عملیاتی: هزینه­ های عملیاتی عبارتند از هزینه ­های مرتبط با فعالیت­ های روزمره یک کسب و کار. این هزینه ­ها می­توانند بسته به شرایط منحصربفرد متغیر یا ثابت باشند.
• هزینه­ های مستقیم: هزینه­ های مستقیم به طور خاص مرتبط با تولید یک محصول هستند. مثلا اگر یک دستگاه برشته کننده قهوه، پنج ساعت را صرف بو دادن قهوه می ­نماید، هزینه­ های مستقیم محصول نهایی شامل ساعات کار دستگاه و هزینه دانه­ های قهوه می­شوند.
• هزینه­ های غیر مستقیم: هزینه­ های غیر مستقیم نمی ­توانند مستقیما با یک محصول مرتبط باشند. مثلا در دستگاه برشته کننده قهوه، هزینه انرژی برای گرم کردن یا تفت دادن دانه­ های قهوه غیر مستقیم است زیرا بررسی و ردیابی آن در محصولات به صورت جداگانه نادرست و دشوار است.

حسابداری بهای تمام شده در برابر حسابداری مالی

در حالی که حسابداری بهای تمام شده اغلب توسط مدیریت شرکت و برای کمک به تصمیم­ گیری استفاده می­شود، حسابداری مالی معمولا با تهیه گزارشات مالی، اطلاعات لازم را در مورد واحدهای اقتصادی در اختیار اشخاص ذی­نفع قرار می­دهد. حسابداری مالی، وضعیت مالی و عملکرد شرکت را از طریق صورت­های مالی که شامل اطلاعاتی در مورد درآمد، هزینه­ ها، دارایی ­ها و بده ی­های آن است به منابع بیرونی ارائه می­دهد.

در مقابل حسابداری بهای تمام شده می­تواند به یک عنوان یک ابزار برای مدیریت در بودجه ­بندی و تنظیم برنامه­های کنترل هزینه مفید واقع شده و حاشیه خالص شرکت را در آینده بهبود بخشد.

یکی از تفاوت­ های اساسی میان حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده این است که، در حالی که در حسابداری مالی هزینه ­ها بسته به نوع معاملات انجام شده طبقه بندی می­شوند، در حسابداری بهای تمام شده، هزینه­ ها بر اساس نیاز اطلاعات مدیریت دسته­ بندی می­شوند.

از آنجایی که این نوع حسابداری به عنوان یک ابزار داخلی توسط مدیریت مورد استفاده قرار می­گیرد، نیازی به رعایت هیچ اصول حسابداری خاصی از جمله اصول پذیرفته شده حسابداری نداشته و در نتیجه استفاده از آن از شرکتی به شرکت دیگر یا بخشی به بخش دیگر متفاوت است.

در آموزش حسابداری بهای تمام شده چه مسائلی مطرح می­شوند؟

عناوین زیر در آموزش حسابداری بهای تمام شده مورد بررسی قرار می­گیرند:

• طراحی و آنالیز سیستم ­های هزینه ­­یابی موجود؛
• مطالعات تفکیک هزینه؛
• تکنیک ­های سود مالیاتی؛
• سطح فدرال، ایالتی و محلی؛
• حسابرسی و تلفیق صورت­ های مالی؛
• مشاوره و ارائه برنامه­ مالیات بر درآمد؛
• پیش ­بینی و آنالیز اطلاعات مالی؛

انواع حسابداری بهای تمام شده کدامند؟

حسابداری بهای تمام شده شامل انواع مختلفی می­شود که در این مقاله از شبکه دانش فراپیام ما به سه مورد مهم از آن اشاره خواهیم نمود:

– حسابداری بهای تمام شده استاندارد

حسابداری بهای تمام شده یا صنعتی استاندارد یک روش بسیار قدیمی از حسابداری است که در صنعت تولید بسیار محبوب است. در این فرآیند، تولیدکنندگان به جای هزینه ­های منابع، هزینه مورد انتظار یا استاندارد را تعیین می­کنند.

مشکلی که در این روش وجود دارد این است که گرچه با آن می­توان در زمان تهیه بودجه، مقداری صرفه ­جویی نمود اما در نهایت شرکت مجبور است هزینه ­های واقعی را پرداخت کند. واریانس نیز در اینجا می­تواند قابل توجه باشد.

– حسابداری بهای تمام شده مبنی بر فعالیت

این روش که تحت عنوان “ABC”  ACTIVITY-BASED COSTING نیز شناخته می­شود، یکی از متدهای محبوب حسابداری بهای تمام شده است. ABC تمامی فعالیت­ های لازم را برای تولید یک محصول در نظر گرفته و ارزش آنان را تعیین می­نماید.

برای مثال، دو محصول ممکن است برای تولید به یک بازه زمانی از دستگاه نیاز داشته باشند اما زمان تنظیم برای یکی از محصولات ممکن است به طور قابل توجهی طولانی ­تر باشد.

محبوبیت حسابداری بهای تمام شده مبنی بر فعالیت به دلایل زیر است:

• کمک به تعیین این مسئله که آیا قیمت یک محصول بیش از حد بالا بوده و آیا شرکت توانایی پایین آوردن آن را دارد یا خیر.
• ارائه اطلاعات و کمک به از بین بردن ناکارآمدی­ ها با سازماندهی مجدد تولید.
• کمک به تعیین این که کدام محصولات شرکت سودآور نیستند.

– حسابداری زیست محیطی

حسابداری زیست محیطی به هزینه تأثیر محصولات شرکت بر محیط زیست اشاره دارد. این هزینه­ ها شامل موارد زیر می­شوند:

• مجازات، جریمه­ ها و مالیات­ ها
• تکنولوژی­های پیشگیری
• هزینه ­های مدیریت پسماند
• مدیریت و رسیدگی به مکان­ های آلوده
• هزینه ­های پاکسازی

این نوع حسابداری از این جهت اهمیت دارد که هزینه­ های اضافی مرتبط با تولید یک محصول، خارج از تولید آن، ممکن است مدیریت را مجبور کند تا در مورد ادامه تولید یک محصول که بیش از حد گران است، تصمیم­ گیری درست را اتخاذ نماید.

جمع­بندی

اهداف حسابداری بهای تمام شده شامل تعیین هزینه، تثبیت قیمت فروش، ثبت مناسب و ارائه داده­ های هزینه به مدیریت جهت بررسی کارایی و کنترل و کاهش هزینه­ ها است. در این روش، سود هرگونه فعالیت تعیین شده و مدیریت می­تواند تصمیم ­گیری مناسب را برای بازدهی شرکت ارائه نماید.

 علاوه بر این، با کمک این حسابداری، هزینه­ های مربوط به مواد، دستمزد و هزینه­ های اضافی ثبت و طبقه ­بندی شده و اطلاعات مرتبط با محصولات و خدمات به طور دقیق تعیین خواهند شد. در هر صورت، با توسعه تجارت و صنعت، اهداف روز به روز در حال تغییر هستند و شرکت­ ها باید همیشه دانش حسابداری خود را بروز کنند.

از اینکه تا پایان یکی دیگر از مطالب فراپیام ما را همراهی نمودید، از شما سپاسگزاریم.

نویسنده: احسان مهدیزاده