حقوق صاحبان سهام چیست؟

حقوق صاحبان سهام چیست

امروزه بازار سهام و بورس برای بسیاری از افراد جالب شناخته شده و عده زیادی علاقه به سرمایه‌گذای در این بازار‌ها دارند. دور‌نمای بازار برای بسیاری از افراد جلوه‌های خوبی دارد و متاسفانه همین امر ممکن است باعث اقدامات نا‌‌آگاهانه برخی افراد و در نتیجه ضرر کردن آن‌ها شود.

وضعیت بازار سهام برای افرادی در بلند‌مدت خوش‌آیند خواهد بود که درباره آن بیاموزند. وارد شدن به هر‌نوع بازاری نیاز به دانسته‌ها و تجربه‌هایی دارد که از راه‌های مختلف به‌دست می‌آیند. پس بهتر است قبل از ورود به بازار درباره سهام و حقوق صاحبان سهام اطلاعاتی را کسب کنید. در این مقاله از فراپیام تولید کننده نرم افزار حسابداری و مالی قصد داریم درباره حقوق صاحب سهام صحبت کنیم ولی قبل از آن باید با برخی از موارد آشنا باشیم که ما سعی می‌کنیم درباره موارد ضروری به اختصار مطالبی را بیان کنیم.

تعریف سهام و اوراق بها‌دار

به سند‌های مالی که نشان می‌دهند فردی حقیقی و یا حقوقی مالکیت دارایی‌هایی را بر عهده دارد، اوراق بها‌دار می‌گویند. این اوراق دارای ارزش مالی هستند و در واقع نشان‌دهنده طلب از شرکت‌ها برای صاحبان آن‌ها است. سهام نیز به نوع خاصی از اوراق بها‌دار گفته می‌شود.

در واقع سهام نشان می‌دهد که شما صاحب چه درصدی از شرکت خاصی هستید. البته شاید محاسبات این موضوع در بازار بورس کمی پیچیده‌تر باشد و نحوه تقسیم سهام هم شیوه‌های خاص خود را داشته باشد. شناختن تعاریف پایه و آشنایی با آن‌ها، در مبحث سهام و حقوق صاحب سهام کمک بسیار خوبی به ما خواهد کرد.

دسته‌بندی و انواع شرکت‌ها و سهم‌ها

شرکت‌های سهامی و سهم‌ها از جهات مختلف به دسته‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند. به طور مثال در یک دسته‌بندی کلی شرکت‌های سهامی به دو دسته شهامی خاص و سهامی عام تقسیم می‌شوند. سهام نیز ممکن است به شکل‌های متفاوتی تقسیم‌بندی شوند.

در یک دسته‌بندی مهم سهام به دو دسته عادی و ممتاز تقسیم می‌شوند. یا بسیاری از فعالان بازار، سهام را در سه دسته سهام درآمدزا، سهام ارزشی و سهام رو‌به‌رشد دسته‌بندی می‌کنند.

تعریف حقوق صاحب سهام

افراد حقیقی یا حقوقی با خرید سهام یک شرکت دارای حقوقی خواهند بود که با نام حقوق صاحب سهام و یا ارزش ویژه نیز آن را می‌شناسند. ارزش ویژه در واقع شراکت یا مالکیت در دارایی آن شرکت است. شخص حقیقی یا حقوق دارای سهام آن شرکت این مالکیت در دارایی را خواهد داشت. به این معنا که حتی اگر شرکت منحل هم شود و فعالیت خود را ادامه ندهد، حقوق صاحبان سهام آن از دارایی‌های باقی‌مانده آن شرکت متناسب با سهم هر فرد یا شرکت دیگر بین آنان تقسیم خواهد شد.

همچنین بخوانید : تفاوت افراد حقیقی و حقوقی

حقوق صاحبان سهام عدد ثابتی ندارد و می‌تواند در طول زمان تغییر کند. به‌ این صورت که اگر شرکت فعالیت‌هایی انجام دهد یا در گذر زمان ارزش دارایی‌های آن زیاد شود، ارزش ویژه صاحبان سهام نیز افزایش خواهد یافت. بر‌عکس این ماجرا هم می‌تواند اتفاق بیفتد.

یعنی ممکن است با اتفاق‌هایی در روند شرکت، این مقدار کاهش پیدا کند. این موضوع باعث می‌شود تا افراد معمولا به سمت شرکت‌هایی جذب شوند که از رشد اقتصادی برخور‌دار هستند. تشخیص این موضوع معمولا نیاز به آگاهی، علم، تجربه، تحقیق و تحلیل دارد.

چه مواردی جزء حقوق صاحب سهام به‌حساب می‌آیند

• سرمایه (capital) قانونی: اگر بخواهیم خیلی ساده نگاه کنیم، به مقدار پولی که صاحبان سهام برای تشکیل شرکت هزینه می‌کنند، سرمایه گفته می‌شود. آورده صاحبان سهام می‌تواند وجه نقد، اموال و یا وسایل مورد نیاز شرکت باشد. پس سرمایه در اصل حق صاحبان سهام نسبت به دارایی‌ها و موجودی‌های آن شرکت است.

افزایش سرمایه

• اندوخته‌ها (Reserves): اندوخته‌ها در انواع مختلفی می‌توانند در شرکت وجود داشته باشند. تعدادی از آن‌ها عبارت‌اند از اندوخته قانونی، اندوخته طرح و توسعه و اندوخته احتیاطی. آشنایی با اندوخته‌ها برای استفاده از حقوق صاحب سهام ضروری به‌نظر می‌رسد. به آن بخش از سودی که شرکت در یک مدت محدود نمی‌تواند به‌صورت سود نقدی بین مشتریان توزیع کند و برای منافع افرادی یا ایجاد فضای توسعه‌های آتی در‌نظر گرفته می‌شود، اندوخته گفته می‌شود.
• یک‌بیستم سود خالص هر سال طبق قانون تجارت باید به‌عنوان اندوخته قانونی و یا Legal reserve در‌نظر گرفته شود. البته برای محاسبه این اندوخته قانونی در صورتی که شرکت ضرر انباشته دارد، باید ضرر سال‌های گذشته نیز لحاظ گردد و بعد از آن ۵ درصد آن محاسبه شود. مدیریت شرکت می‌تواند بخشی از سود را برای انجام پروژه‌های آینده و توسعه قرار دهد، که به آن اندوخته طرح و توسعه گفته می‌شود. در‌صورتی‌که مجوز‌های لازم برای این نوع از اندوخته اخذ شده باشد، مالیاتی به آن تعلق نمی‌گیرد.
• سود و زیان انباشته: مقداری از سود که دخیره شده و به سهام‌داران پرداخت نشده است را سود انباشته می‌گویند. همین تعریف برای ضرر انباشه به این معنی مقدار ضرر‌های است که با سهام‌داران تسویه نشده است. این عدد معمولا در زیر قسمت حقوق صاحبان سهام در سمت چپ تراز‌نامه یادداشت می‌شود.

موارد دیگری نیز هستند که از اجزای حقوق صاحب سهام به‌حساب می‌آیند. این موارد عبارت‌اند از:

• مازاد تجدید ارزیابی موجودی ها
• سهام خزانه
• صرف سهام

فواید آشنایی با حقوق صاحب سهام

معمولا آشنایی با حقوق صاحبان سهام در زمینه‌های مختلف می‌تواند آگاهی و منافع زیادی را برای صاحبان سهام به‌دنبال داشته باشد. این آگاهی‌ها می‌تواند به سهام‌داران اطلاع دهد که چه زمانی باید در چه مواردی سرمایه‌گذاری کنند تا سود بیشتری عاید آن‌ها شود. البته این فقط ممکن است یکی از اهداف صاحبا سهام باشد و دانشتن مواردی هچون سرمایه قانونی شرکت، منابع سرمایه آن و میزان سود‌سازی می‌تواند اطلاعات خوبی برای آن‌ها باشد.

به‌عنوان مثال درآمد‌هایی که شرکت از راه‌های مختلف هم‌چون فروش محصول و خدمات و یا راه‌های دیگر به‌دست می‌آورد در تراز‌نامه ماهیت بستانکار دارد و باید سبب بیشتر شدن حقوق صاحبان سهام شود. با استدلالی مشابه حساب استعفا یعنی این‌که یکی از سهام‌داران بخواهد استعفا دهد، باعث کاهش حقوق صاحبان سهام می‌شود.

کلام آخر

دارایی‌هایی یک شرکت از مجموع حقوق صاحبان سهام آن شرکت به‌علاوه بدهی‌های شرکت به‌دست می‌آید. برای به‌دست آوردن این اطلاعات می‌توان به منابعی مانند سایت کدال مراجعه و از آن‌ها استفاده کرد.

حقوق صاحبان سهام می‌تواند به‌واسطه فعالیت‌های شرکت افزایش یا کاهش یابد. در یک تعریف ساده می‌توان گفت که به مالکیت سهام‌داران از دارایه‌های شرکت حقوق صاحبان سهام گفته می‌شود. بهتر است برای عمل‌کرد بهتر در بازار سرمایه حتما درباره این موضوع مطالعه شود تا با اطمینان خاطر بیشتری بتوان عمل کرد.

نویسنده: احسان مهدیزاده