برای انجام هر کاری و مدیریت هر حرفه‌ای، قوانین به خصوصی وجود دارند که رعایت آن‌ها موجب پیشرفت بیشتر شما در آن حرفه خواهد شد و با در نظر گرفتن آن‌ها، شما می‌توانید مشکلات موجود در آن حرفه را آسان‌تر پشت سر بگذارید.
با وجود تغییر و تحولاتی که دائما در رابطه با علم اقتصاد روی می‌دهد و پیشرفت‌هایی که در زمینه حسابداری انجام شده‌اند، مسائل در این حوزه پیچیدگی‌های بیشتری دارند و برای رو به رو شدن با آن‌ها یک سری قوانین خاص نیاز است.
قواعد و قوانینی که در این حوزه و حرفه به شما کمک خواهند کرد، قواعد و استانداردهای حسابداری نام دارند. در این مقاله سعی داریم این قوانین را برای شما شرح دهیم و شما را با قواعد و قوانین حسابداری آشنا کنیم.
استانداردهای حسابداری چیست؟
قوانین و مقررات موجود در دنیای حسابداری را اصطلاحا international accounting standards یا به اختصار ias می‌گویند که به معنای استانداردهای بین المللی حسابداری است. این استانداردها، استانداردهای تعیین کننده قلمرو فعالیت‌های حسابداران هستند که به آن‌ها کمک می‌کنند تا با رویه‌های مشخص و اصول صحیح بتوانند مسائل حسابداری را در دنیای اقتصاد جدید حل کنند.
حسابداران با استفاده از استانداردهای حسابرسی می‌توانند تمامی جنبه‌های مالی واحدهای تجاری را بررسی کنند و با توجه به آن‌ها، راه حل‌هایی را برای مواجهه با مشکلات پیدا می‌کنند. راه حل‌هایی که با این روش‌ها به دست می‌آیند، راه حل‌هایی با کیفیت هستند که بازدهی بالایی دارند. اما این استانداردها چگونه و توسط چه افرادی تعیین می‌شوند؟
در ایران، کلیه استانداردها و اصول حسابداری توسط کمیته تدوین استانداردهای حسابداری تعیین می‌شوند. این کمیته برای تعیین استانداردها از استانداردهای بین المللی کمک می‌گیرد و حوزه فعالیت‌ها را بر اساس آن‌ها تعیین می‌کند.
کمیته تدوین استانداردهای حسابداری را می‌توان یکی از ۳ کمیته اصلی در سازمان حسابرسی دانست که در زمینه استاندارد گذاری فعالیت می‌کنند.
استانداردهای حسابرسی و حسابداری که تا به امروز تدوین شده‌اند، شامل ۴۱ مورد هستند. تمامی این استانداردها برای تمامی مشاغل قابل استفاده نیستند و بعضی از آن‌ها به طور اختصاصی برای مشاغل خاصی تعریف شده‌اند. مثلا مورد ۲۸ ام از این استانداردها، فعالیت‌های بیمه عمومی نام دارد که فقط برای واحد تجاری مخصوصی به همین نام قابل استفاده است.
استانداردهای حسابرسی در ایران در چند بخش وجود دارند؟
در ایران، استانداردهای حسابرسی و حسابداری را در ۳ بخش و به شرح زیر تعریف می‌کنند:
- بخش شرح مسئله
در این بخش، مسئله و مشکل مورد نظر بررسی شده و شرح داده می‌شود.
- بخش بحث مستدل
پس از آن که مسائل و مشکلات را در بخش اول پیدا کرده و تعیین کردیم، لازم است که برای آن‌ها راه حل‌هایی را به صورت مستدل پیدا کنیم.
- بخش ارائه راه کار
در نهایت می‌توان با مطرح کردن مشکل و راه حل‌های آن، راه کارهایی را برای حل آن پیدا کنیم. پیدا کردن راه کار در مرحله سوم انجام می‌شود.
هدف از تعیین استانداردهای حسابداری چیست؟
تعیین استانداردهای حسابداری اهداف مختلفی را دنبال می‌کند که در این قسمت به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. بعضی از اهداف تعین استانداردهای حسابداری به شرح زیر هستند:
- یکسان کردن صورت‌های مالی
می‌توان گفت که یکسان کردن شکل ارائه‌های صورت‌های مالی در حسابداری به بهترین و موثرترین نحو ممکن، اصلی‌ترین هدف تعیین استانداردهای حسابداری است که باید به پر بازده‌ترین شکل ممکن انجام شود.
- افشای صحیح اطلاعات
از جمله مهم‌ترین اصول حسابداری می‌توان به اصل افشا اشاره کرد. از جمله مهم‌ترین مسائلی که در حسابداری باید به آن توجه داشت، اصل افشای صحیح اطلاعات مهم در حسابداری است که یکی از مهم‌ترین اهداف حسابداری به حساب می‌آید.
- ارائه کردن شیوه‌هایی برای ارزش گذاری دارایی‌ها
یکی از مباحث پرکاربرد در حوزه حسابداری، مبحث ارزش گذاری دارایی‌ها و تعیین میزان درآمد واحد تجاری است. با تعیین میزان دارایی‌ها می‌توان به راحتی میزان مالیات‌های پرداختی را محاسبه کرد. یکی از مهم‌ترین اهداف حسابداری، تعیین روش‌های صحیح و مناسب برای ارزش گذاری دارایی‌ها است.
- منتشر کردن خط مشی های حسابداری برای عموم مردم
انواع استانداردهای حسابداری در ایران کدامند؟
تا به امروز، سازمان حسابرسی ۴۱ استاندارد حسابداری را تدوین و منتشر کرده است. در ادامه سعی داریم شما را با این ۴۱ استاندارد آشنا کنیم.
استاندارد شماره ۱: ارائه صورت‌های مالی( تجدید نظر شده ۱۳۹۷)
مبنا و شکل پایه ارائه صورت‌های مالی با استفاده از استاندارد شماره ۱ یا استاندارد ارائه صورت‌های مالی تعیین می‌شود. این استاندارد با هدف یکسان سازی صورت‌های مالی عمومی ایجاد شده است و از طریق آن می‌توان صورت‌های مالی به دست آمده در سال‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.
این استاندارد، میزان حداقلی الزامات مربوط به محتوای صورت‌های مالی را تعیین می‌کند. بند ۱۴۰ استاندارد ارائه صورت‌های مالی به صراحت بیان می‌کند که این استاندارد بر طبق استاندارد بین المللی حسابداری ۱ یا IAS1 تدوین شده است.
استاندارد شماره ۲: صورت جریان‌های نقدی( تجدید نظر شده ۱۳۹۷)
از جمله مهم‌ترین مبناهایی که برای ارزیابی واحد تجاری در زمینه ایجاد تقدینگی و استفاده از آن وجود دارد، می‌توان به صورت جریان‌های نقدی اشاره کرد. اطلاعات لازم برای ارزیابی واحد تجاری در این حوزه، توسط استفاده کنندگان صورت‌های مالی و از طریق صورت جریانات نقدی به دست می‌آید. این استاندارد با هدف تعیین و تدوین الزاماتی در جهت ارائه صورت جریان‌های نقدی ایجاد شده است.
استاندارد شماره ۳: درآمد عملیاتی
کلیه درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اصلی و مستمر واحد تجاری را درآمد عملیاتی می‌گویند. با استفاده از استاندارد شماره ۳ یا استاتدارد درآمد عملیاتی می‌توان زمان شناخت درآمد را تعیین کرد.
استاندارد شماره ۴: ذخایر، بدهی‌های احتمالی، دارایی‌های احتمالی( تجدید نظر شده ۱۳۸۴)
کلیه پیشامدهای احتمالی در کسب و کار، توسط استاندارد شماره ۴ یا استاندارد ذخایر، بدهی‌های احتمالی، دارایی‌های احتمالی بررسی می‌شود. این استاندارد با هدف انتخاب روش‌های درست و اطمینان از آن‌ها برای شناسایی، اندازه گیری و افشای ذخایر، بدهی‌ها و دارایی‌های احتمالی ایجاد شده است.
استاندارد شماره ۵: رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه( تجدید نظر شده ۱۳۸۴)
یک سری از رویدادهایی که مابین تاریخ ترازنامه و تاریخ تایید صورت‌های مالی رخ می‌دهد، شامل رویدادهای مطلوف و نامطلوب هستند که از بعد از تایید تاریخ ترازنامه رخ داده‌اند. استاندارد شماره ۵ با هدف تعیین الزامات در جهت شناسایی و افشای این رویدادها است.
استاندارد شماره ۶: گزارش عملکرد مالی
هدف از استاندارد شماره ۶ یا گزارش عملکردهای مالی این است که کلیه واحدهای تجاری برای منعکس کردن مشخص و بارز بعضی از عناصر عملکردهای مالی ملزم شوند تا به این ترتیب، استفاده کنندگان از صورت‌های مالی بتوانند در یک دوره مشخص به درک بالاتری از عملکرد مالی واحد تجاری برسند و به این طریق، یک مبنا جهت ارزیابی عملکرد مالی و جریانات نقدی در آینده در اختیار داشته باشند.
استاندارد شماره ۷: مخارج تحقیق و توسعه
چیزی به نام استاندارد مخارج تحقیق و توسعه یا استاندارد شماره ۷ در حال حاضر وجود ندارد و این استاندارد، حذف شده و در غالب ترکیبی با استاندارد شماره ۱۷ یا استاندارد دارایی‌های نامشهود وجود دارد.
استاندارد شماره ۸: حسابداری موجودی مواد و کالا
موجودی‌های مواد و کالا می‌توانند به عنوان بخش عمده‌ای از دارایی‌های واحدهای تجاری باشند که استاندارد شماره ۸ یا استاندارد حسابداری موجودی مواد و کالا، انعکاس این دارایی‌ها در صورت‌های مالی را بررسی می‌کند.
استاندارد شماره ۹: حسابداری پیمان‌های بلند مدت
همان‌طور که از نام آن پیدا است، این پیمان‌ها، پیمان‌هایی بلندمدت هستند که تاریخ شروع و پایان آن‌ها به یک دوره مالی مشخص محدود نمی‌شود. این استاندارد در واقع نحوه اختصاص دادن درآمدها و هزینه‌ها را به دوره‌هایی که پیمان در آن‌ها جریان داشته است، نشان می‌دهد.
استاندارد شماره ۱۰: استاندارد کمک‌های بلاعوض دولت
در این استاندارد، قوانینی در رابطه با حسابداری کمک‌های بلاعوض دولت و سایر کمک‌های مالی که از سوی دولت انجام می‌شوند، آمده است.
استاندارد شماره ۱۱: دارایی‌های ثابت مشهود( تجدید نظر شده ۱۳۸۶ و اصلاح شده بر اساس استانداردهای حسابداری جدید تا مهر ۱۳۸۹)
دارایی‌های ثابت مشهود، دارایی‌هایی مانند ساختمان‌ها، زمین‌ها، ماشین آلات و… هستند که در هر واحد تجاری از مهم‌ترین دارایی‌ها به حساب می‌آیند. حسابداری دارایی‌های ثابت مشهود، به بررسی و شناخت دارایی‌ها، تعیین مبلغ دفتری آن‌ها، شناخت هزینه‌های استهلاک و زیان و کاهش ارزش دارایی‌ها و… می‌پردازد. در استاندارد شماره ۱۱، کلیه این مباحث مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
استاندارد شماره ۱۲: افشای اطلاعات اشخاص وابسته( تجدید نظر شده ۱۳۸۶)
گاه ممکن است وجود اشخاص وابسته و معاملات فی مابین، عملکرد واحدهای تجاری را متاثر کنند. به همین علت، استاندارد شماره ۱۲ یا استاتدارد افشای اطلاعات اشخاص وابسته به منظور تعیین لزوم افشای اطلاعات این اشخاص در صورت‌های مالی ایجاد شده است.
استاندارد شماره ۱۳: حسابداری مخارج تامین مالی
در این استاندارد، حسابداری مخارج تامین مالی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. کلیه مخارجی که در واحدهای مالی به منظور تامین منابع مالی انجام می‌شود، از جمله سود تضمین شده، کارمزد و سایر مخارج را مخارج تامین مالی می‌نامند.
استاندارد شماره ۱۴: نحوه ارائه دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری
دارایی‌ها و بدهی‌های جاری را می‌توان از جمله مهم‌ترین اطلاعاتی دانست که می‌توانند برای استقاده کنندگان صورت‌های مالی مفید واقع شوند. با کمک این استاندارد، نحوه ارائه مواردی مانند خالص دارایی‌های جاری، سرمایه در گردش، مازاد بدهی‌های جاری بر دارایی‌های جاری و خالص بدهی‌های جاری را در ترازنامه مورد بررسی قرار داد.
استاندارد شماره ۱۵: حسابداری سرمایه گذاری‌ها
در این استاندارد، شیوه صحیح حسابداری و افشای سرمایه گذاری‌ها بررسی می‌شود.
استاندارد شماره ۱۶: آثار تغییر در نرخ ارز( اصلاح شده ۱۳۹۲، تجدید نظر شده ۱۳۹۱)
تعدادی از واحدهای تجتری وجود دارند که معاملات خود را بر پایه و اساس ارز انجام می‌دهند. این واحدهای تجاری، صورت‌های مالی خود را به شکل ارز ارائه می‌کنند. نحوه انعکاس این معاملات در صورت‌های مالی، بر اساس قوانین حسابداری که در این زمینه وجود دارند انجام می‌شود.
استاندارد شماره ۱۷: دارایی‌های نامشهود
کلیه دارایی‌های قابل تشخیص که ماهیت پولی ندارند و به صورت عینی دیده نمی‌شوند، دارایی‌های نامشهود نام دارند. از جمله مواردی که در این استاندارد می‌توان به آن‌ها اشاره کرد می‌توان معیار و زمان شناخت، تعیین مبلغ دفتری، استهلاک و افشای دارایی‌های نامشهود و… را نام برد. استاندارد حسابداری شماره ۱۷ با استاندارد حسابداری بین المللی شماره ۳۸ تطابق دارد.
استاندارد شماره ۱۸: صورت‌های مالی جداگانه( تجدید نظر شده ۱۳۹۸)
صورت‌های مالی واحدهای فرعی و واحدهای وابسته به واحد تجاری را صورت‌های مالی جداگانه می‌نامند. کلیه واحدهای تجاری ملزم هستند که طبق موارد گفته شده در این استاندارد به بیان حسابداری و افشای صورت‌های مالی جداگانه بپردازند.
استاندارد شماره ۱۹: ترکیب‌های تجاری( تجدید نظر شده ۱۳۸۴)
این استاندارد با هدف تعیین الزامات گزارشگری مالی ترکیب‌های تجاری تدوین شده است. این استاندارد بیان می‌کند که تمامی ترکیب‌های تجاری باید با کمک روش‌های خرید به حساب گرفته بشوند. این موضوع به معنای شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های قابل تشخیص واحد تحصیل شده در غالب ارزش واقعی آن‌ها است.
استاندارد شماره ۲۰: سرمایه گذاری در واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص
این استاندارد، استانداردی است که به بررسی شیوه‌های حسابداری و سرمایه گذاری در واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص را بررسی می‌کند.
استاندارد شماره ۲۱: حسابداری اجاره‌ها
این استاندارد با هدف ایجاد روش‌های مناسب برای افشاگری صحیح اجاره‌های عملیاتی و سرمایه‌ای به وجود امده است و فرد اجاره دهنده و فرد اجاره کننده قابل به استفاده از آن هستند. این استاندارد بیان می‌کند که شخص اجاره کننده موظف است در مقابل خدمات و دارایی‌هایی که به شکل موقتی از شخص اجاره دهنده دریافت می‌کند، مبلغی را بپردازد.
استاندارد شماره ۲۲: گزارشگری مالی میان دوره‌ای
صورت‌های مالی که به صورت دوره‌ای و برای استفاده در یک دوره خاص تدوین می‌شوند را صورت‌های مالی میان دوره‌ای می‌گویند. این استاندارد، حداقل مواردی را که برای تعیین یک صورت میان دوره‌ای لازم هستند بیان می‌کند.
استاندارد شماره ۲۳: حسابداری مشارکت‌های خاص
به انواعی از مشارکت‌های توافقی که به موجب آن‌ها، طرفین معامله به یک فعالیت اقتصادی مشترک مشغول می‌شوند را حسابداری مشارکت‌های خاص می‌نامند. مواردی از جمله نحوه ارائه دارایی‌ها، بدهی‌ها، درآمدها و هزینه‌ها در حسابداری مشارکت‌های خاص بررسی می‌شود.
استاندارد شماره ۲۴: گزارشگری مالی واحدهای تجاری در مرحله قبل از بهره برداری
با کمک این استاندارد، واحدهای مالی در مراحل پیش از بهره برداری شناسایی می‌شوند و به این وسیله و به کمک نرم افزار حسابداری می‌توان یک سری رویه‌های حسابداری را برای شناسایی اطلاعات خاص در این مرحله به دست آورد.
استاندارد شماره ۲۵: گزارشگری برحسب قسمت‌های مختلف
این استاندارد می‌تواند با توجه به قسمت‌های مختلف یک واحد تجاری، مبانی گزارشگری اطلاعات مالی را طوری تعیین کند که با استفاده ار آن‌ها بتوان به قضاوت عادلانه‌ای در رابطه با کل قسمت‌های واحد تجاری رسید.
استاندارد شماره ۲۶: فعالیت‌های کشاورزی
کلیه دارایی‌های زیستی و تولیدات حاصل از کشاورزی در زمان برداشت محصولات در این استاندارد بررسی می‌شوند.
استاندارد شماره ۲۷: طرح‌های مزایای بازنشستگی
کلیه حساب‌های مربوط به طرح‌های بازنشستگی که توسط صندوق‌های بازنشستگی، سازمان تامین اجتماعی، صندوق‌های شرکتی، سازمانی و… بررسی می‌شوند، در این استاندارد مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
استاندارد شماره ۲۸: فعالیت‌های بیمه عمومی
این استاندارد با هدف تعیین روش‌های حسابداری جهت تعیین حق بیمه، میزان خسارت، مخارج تحصیل عمومی و… ایجاد شده است.
استاندارد شماره ۲۹: فعالیت‌های ساخت املاک
کلیه راه‌کارهای قابل استفاده برای حسابداری درآمدها و خرج‌های مربوط به ساختن املاک در این استاندارد بررسی می‌شوند. این استاندارد به بررسی و تخصیص منابع مالی و درآمدهای مربوط به ساخت املاک در دوره‌های مشخصی می‌پردازد.
استاندارد شماره ۳۰: سود هر سهم
این استاندارد، همانند هر استاندارد دیگری، هدف خاصی را دنبال می‌کند که این هدف چیزی جزء یکسان کردن رویه‌های محاسبه سود سهام‌ها به منظور حسابداری سود سهام است. استاندارد ۳۳ ام در استانداردهای بین المللی به بررسی همین مسئله پرداخته است.
استاندارد شماره ۳۱: دارایی‌های غیر جاری نگه داشته شده برای فروش و عملیات متوقف شده
وقتی مبلغ دفتری یک دارایی غیر جاری به جای تامین از طریق استفاده مستمر، از طریق فروش بازیافت شود، اصطلاحا آن را دارایی نگه داشته شده برای فروش می‌نامند. این استاندارد به بررسی روش‌های حسابداری چنین دارایی‌هایی می‌پردازد و چگونگی افشای عملیات متوقف شده در رابطه با آن‌ها را بیان می‌دارد.
استاندارد شماره ۳۲: کاهش ارزش دارایی‌ها
در این استاندارد روش‌هایی پیشنهاد می‌شوند که با استفاده از آن‌ها می‌توان از بابت عدم انعکاس دارایی‌ها با قیمتی بیشتر از ارزش بازیافتی آن‌ها مطمئن شد.
استاندارد شماره ۳۳: مزایای بازنشستگی کارکنان
در این استاندارد می‌توان روش‌هایی را برای صدور گزارش‌های مالی و مزایای بازنشستگی بازنشستگان واحدهای تجاری پیدا کرد.
استاندارد شماره ۳۴: رویه‌های حسابداری، تغییر در براوردهای حسابداری و اشتباهات
می‌توان گفت که اگر تغییر در برآوردهای حسابداری و اشتباهات، مهم‌ترین مبحث در حسابداری نباشد، قطعا می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در این حوزه دانست. با کمک این استاندارد، روش‌هایی تعیین شدند که به حسابداری، افشای تغییر رویه‌ها، تغییر برآوردها و اشتباهات حسابداری کمک می‌کنند.
استاندارد شماره ۳۵: مالیات بر درآمد
از آن جایی که مالیات و مالیات بر درآمد از جمله مهم‌ترین مواردی هستند که در تعیین سود واحدهای تجاری سهیم‌اند، یک استاندارد از ۴۱ استاندارد حسابداری به بررسی روش‌های حسابداری مالیات بر درآمد پرداخته است.
استاندارد شماره ۳۶: ابزارهای مالی: ارائه
این استاندارد با هدف نحوه مشخص کردن ابزارهای مالی به عنوان بدهی‌های مالی یا حقکق مالکانه ایجاد شده است.
استاندارد شماره ۳۷: ابزارهای مالی: افشا
در این استاندارد، کلیه واحدهای مالی ملزم می‌شوند که اطلاعات مربوط به ابزارهای مالی را افشا کنند تا استفاده کنندگان این ابزارها بتوانند ریسک کمتری را در زمان استفاده از آن‌ها بپذیرند.
استاندارد شماره ۳۸: ترکیب‌های تجاری( مصوب ۱۳۹۸)
این استاندارد به منظور امکان مقایسه اطلاعات ارائه شده توسط واحد تجاری در رابطه با ترکیب تجاری و اثرات آن تعیین شده، ایجاد شده است.
استاندارد شماره ۳۹: صورت‌های مالی تلفیقی( مصوب ۱۳۹۸)
هر گاه یک یا چند واحد تجاری مختلف تحت کنترل یک واحد تجاری مشخص باشند، باید اصول و قواعدی برای تهیه صورت‌های مالی حاصل از این مشارکت وجود داشته باشد که این اصول در استاندارد شماره ۳۹ مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
استاندارد شماره ۴۰: مشارکت‌ها( مصوب ۱۳۹۸)
این استاندارد با هدف تعیین اصول تهیه گزارش‌های مالی مربوط به واحدهای تجاری که در یک مشارکت، منافع مشترکی دارند، ایجاد شده است.
استاندارد شماره ۴۱: افشای منافع در سایر واحدهای تجاری( مصوب ۱۳۹۸)
این استاندارد، کلیه واحدهای تجاری را ملزم می‌کند تا اطلاعات مصرف‌کنندگان صورت‌های مالی را افشا کنند تا آن‌ها با استفاده از این اطلاعات بتوانند منافع خود در سایر واحدهای تجاری را مورد ارزیابی قرار دهند.
خلاصه مقاله و نتیجه گیری
حسابداری در مشاغل مختلف، اصول و قواعد خاصی دارد که رعایت آن‌ها می‌تواند به یکسان سازی حساب‌ها و انجام محاسبات دقیق‌تر و بهتر کمک کند.
این محاسبات بر پایه اصول و قواعد حسابداری بررسی می‌شوند که اصلاحا استانداردهای حسابداری نام دارد. در ایران ۴۱ استاندارد حسابداری تعریف شده است که برخی مختص مشاغل خاص هستند و بعضی دیگر به صورت عمومی قابل استفاده هستند.
در این مقاله به این ۴۱ استاندارد به صورت اجمالی اشاره شد. شما می‌توانید با خواندن متن کامل هر یک از این استانداردها، اطلاعات بیشتری را در این زمینه کسب کنید.
بیشتر بخوانید :
